آفات و بیماریهای رایج در گیاهان زینتی
نویسنده: مهناز زهیری
مقدمه
آفات و بیماریهای گیاهی هر ساله قسمت مهمی از گیاهان را از بین میبرند. آفات و بیماریهای گیاهان زینتی علاوه بر خسارت مستقیم و کمّی که سبب کاهش محصول میشود، به صورت کیفی نیز روی بازار پسندی و اقتصاد محصول تأثیر گذار هستند. بنابراین، استفاده از شیوه های درست و دقیق مدیریت آفات بیماریها جهت کاهش اثرات سوء آنها، از ضروریات است. وقوع و شیوع آفات و بیماریها، بسته به وجود عوامل بیماریزا، شرایط محیطی، گیاهان زینتی مختلف حساس، از فصلی به فصل دیگر متفاوت است.
تعریف بیماری
به روند غیرعادی در موجود زنده بر اثر تحریک مداوم بیماریزا یا عامل محیطی که به تغییر های فیزیولوژیکی منجر شده و نشانه هایی را در گیاه زنده پدیدار میسازد، بیماری گفته میشود. بیماریهای گیاهان زینتی در اثر واکنش بین گیاه میزبان (به گیاهی گفته میشود که عامل بیماری از آن تغذیه میکند)، عامل بیماری و محیط ایجاد می شود (۱ و ۶).
انواعی از بیمارییهای رایج در گیاهان زینتی
۱-قارچ فوزاریوم Fusarium Fungai
قارچ فوزاریوم یکی از بیماریهای آسیب‌زا به گیاهان زینتی میباشد. این بیماری به ریشه گیاهان زینتی حمله میکند و باعث مرگ
گیاهچه، پوسیدگی ریشه و ساقه و در برخی موارد لکه برگی میشود. قارچ فوزاریوم معمولاً به گیاهانی حمله میکند که دچار ماند آبی شده‌اند و یا به مدت زمان بیشتری در آب قرار گرفته‌اند. فوزاریوم همچنین به گیاهانی که در خاکهای سنگین و خاکهایی که رطوبت را بیشتر نگه می‌دارند، حمله میکند. این قارچ باعث سیاه شدن طوقه و ریشه و در نهایت پوسیدگی آن میگردد. قسمتهای داخلی ریشه سالم ولی قسمتهای بیرونی آن دچار پژمردگی میگردند. گیاهان زینتی حساس به این بیماری شامل دیفن باخیا[۱] و کوردیلین[۲] میباشند.
روش مبارزه:
برای مبارزه با این بیماری از قارچ کشهای بنومیل[۳]، متیل بروماید[۴]، ایپرودیون کاربندایزیم[۵]، متالاکسیل[۶] و بنومیل استفاده کنید(۶ و ۷).
عکس شماره ۹. قارچ فوزاریوم
۲- زنگها (Puccinia)
زنگها یکی از بیماریهای قارچی میباشند که بر روی سطح برگ و اندامهای گیاهان جوشهای متعددی ظاهر میشود. این جوشها و لکه‌هایی که خشک و پودری است به رنگهای زرد ، قرمز و سیاه بوده، که در گیاهان مختلف اثرات متفاوتی دارد. تمام اندام هوایی گیاه علایم بیماری را نشان داده و در بهار و تابستان مشخص‌تر است. در نتیجه گیاه بسیار بد منظره میشود. این بیماری در درختچه‌ی زینتی گل رز دیده میشود.
روش مبارزه: برای کنترل و مبارزه با این بیماری از قارچ کشهای دی‌کلون[۷]، تری آدیمنول[۸]، کربوکسین تیرام[۹]، دیتان[۱۰] به همراه زینب[۱۱] و یا قارچکش تریفورین استفاده کنید (۶ و ۷ و ۸).
۳-سفیدک پودری (Powdery mildew)
سفیدک پودری یکی دیگر از بیماریهای قارچی مییاشد که در شرایط آب و هوایی گرم و خشک بسیار شدید میشود. این بیماری با ایجاد پوشش سفید رنگ روی قسمتهای هوایی گیاهان باعث زردی خشکی و کاهش کمی و کیفی گیاهان میشود. گیاهان زینتی حساس به این بیماری شامل گل رز، شمشاد[۱۲]، آهار[۱۳]، آفتاب‌گردان[۱۴]، کوکب[۱۵]، همیشه بهار[۱۶] میباشد.
روش مبارزه: برای مبارزه و کنترل این بیماری میتوانید از قارچکش و سمومی مانند بنومیل و توپاس[۱۷]، کاراتان (دینوکاپ)، متالاکسیل + مانکوزب، کنیدیوم و کنفیدور استفاده کنید (۳ و ۶ و ۷ و ۸)
عکس شماره ۱۱. سفیدک پودری
۴- کپک‌زدگی یا پوسیدگی نرم (Rhizopus sp)
بیماری کپک‌زدگی و پوسیدگی نرم یک بیماری قارچی است، که در شرایط رطوبت بالای هوا ایجاد میشود. این بیماری ابتدا بافتهای ساده گیاه مانند برگ را از بین میبرد سپس به تمام قسمتهای گیاه آسیب میزند و حالت پوسیدگی و له شدگی پیدا میکنند. گیاهان زینتی حساس به این بیماری شامل گل‌های شاخه بریده میخک، آزالیا[۱۸]، هورتانسیا[۱۹]، شمعدانی و گل سنبل[۲۰] میباشند.
روش مبارزه: برای کنترل این بیماری از قارچکش‌هایی مانند کاپتان[۲۱]، بنومیل و محلول بردو[۲۲] استفاده کنید. برای پیشگیری از این بیماری باید دقت کنید که آبیاری و دمای مورد نیاز گیاهان رعایت شود، و محیط گلخانه رطوبت بالایی نداشته باشد (۶و۷)
۵–پوسیدگی طوقه و ریشه (phytophthora)
عامل این بیماری نوعی قارچ است که در شرایط نامناسب محیطی از جمله رطوبت و دمای بالا و آبیاری نامناسب ایجاد میشود. گیاهان زینتی حساس به این بیماری شامل لیلیوم[۲۳]، آلسترومریا[۲۴]، رز، دیفن باخیا و پپرومیا[۲۵] میباشند.
روش مبارزه: استفاده از قارچکشهای، کاپتان، متالاکسیل، کاربندازیم و مانکوزب[۲۶] برای کنترل و ریشه‌کن کردن این بیماری مناسب‌اند. برای پیشگیری از این بیماری دقت کنید که برای کاشت گیاهان از خاک استریل شده استفاده کنید و دما و رطوبت محیط را کنترل کنید (۶و ۷و۴).
عکس شماره ۱۲. پوسیدگی طوقه و ریشه
۶-بیماری گال باکتریایی (Abrobacterium tumeFaciens Grown gall)
بیماری گال، یک بیماری باکتریایی است، که مهمترین نشانه این بیماری رشد اضافه به شکل غده در طوقه گیاهان و گاه تنه نهالها و درختان، همچنین کاهش رشد و ضعف گیاهان آلوده است. در اثر زخم در ریشه و ساقه بیماری وارد میشود. عامل بیماری در خاک است و از خاکهای آلوده به ریشه منتقل شده و سپس به طوقه و ساقه گیاه حمله میکند و موجب قطع آوندها میشود و در نهایت موجب مرگ گیاه میگردد. گیاهان زینتی حساس به این بیماری شامل گل رز، میخک، شمشاد و کاج میباشند.
روش مبارزه: برای کنترل و مبارزه با این بیماری از قارچکش بردوفیکس[۲۷] استفاده کنید (۵و ۶و ۷).
عکس شماره ۱۳. گال باکتریایی
منابع
۱-اصول نوین باغبانی. دکتر مرتضی خوشخوی. انتشارات دانشگاه شیراز. ۱۳۹۳.
۲-مقاله مبارزه تلفیقی پوسیدگی فوزاریومی آلسترومریا با استفاده همزمان از نمک‌های معدنی و قارچکشهای مرسوم. محبوبه یزدانی و همکاران. اولین کنگره ملی گل و گیاهان زینتی ایران. ۱۳۹۳.
۳-مقاله مطالعه بیمارگرهای سفیدک حقیقی چند گیاه زینتی در استان خوزستان. زهرا مدهنی و همکاران. نخستین کنگره بیماری‌شناسی گیاهی ایران، کرج. ۱۳۹۸.
۴-مقاله Phytophthora nicotoanae عامل پوسیدگی ریشه، ساقه، پیاز و غده‌های شبه ریزومی تعدادی از گیاهان زینتی در ایران. منصوره میر ابوالفتحی. ۱۳۸۱. مجله‌ی بیماریهای گیاهی. ۳۸(۲): ۶۹-۸۲.
۵- مقاله کاربرد عوامل کنترل زیستی در مدیریت بیماری گال باکتریایی طوقه. فهیمه نظری. مجله‌ی مهار زیستی در گیاه‌پزشکی. ۸(۲). ۱۳۹۹.
۶- آفات و بیماریهای گیاهان زینتی و گل‌های آپارتمانی. مجید میراب بالو و همکاران. انتشارات مرز دانش. ۱۳۸۸.
۷- بیماریهای گل‌ها و گیاهان زینتی. محمد رضی‌نتاج. انتشارات آییژ. ۱۳۹۹.
۸- فهرست آفات، بیماریها و علفهای هرز مهم محصولات عمده کشاورزی، سموم و روشهای توصیه شده جهت کنترل آنها. وزارت جهاد کل کشاورزی. سازمان حفظ نباتات. ۱۳۹۰.
[۱] – Dieffenbachia
[۲] – Cordyline australis
[۳] Benomyl
[۴] -Metyl Bromaid
[۵] -Karbendazime
[۶] -Metalaksyl
[۷] -Dyclone
[۸] -Teryadymnol
[۹] – carboxin thiram
[۱۰] -Dytan
[۱۱] -Zyneb
[۱۲] – Buxus
[۱۳] -Zinnia elgans
[۱۴] – Helianthus annuus
[۱۵] – Dahlia pinnata
[۱۶] – Calendula officinalis
[۱۷] -Topas
[۱۸] – Azalea
[۱۹] – Hydrangea macrophylla
[۲۰] – Hyacinthus orientalis
[۲۱] Kaptan
[۲۲] Borodo
[۲۳] – Lilium longiflorum
[۲۴]-Alstroemeria
[۲۵] – Peperomia caperata
[۲۶] -Mancozeb
[۲۷] -Brodofix