تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی: بذرکار
نویسنده: صفیه عرب
۱- کلیات
دستگاه بذرکار ابزاری است برای کاشت بذرها در زمینهای کشاورزی، این دستگاهها میتوانند به صورت دستی یا مکانیکی باشند و برای انواع مختلف بذرها طراحی شده اند. بذرکارها به افزایش دقت و سرعت در کاشت کمک میکنند و میتوانند همزمان بذر و کود را در خاک قرار دهند (۱). نخستین بار ماشین بذرکار در قرن ۱۶ توسط اسپانیایی ها ساخته شد و سپس یک انگلیسی این اختراع را تکمیل کرد. در نیمه دوم قرن ۱۸ ساخت رسمی ماشینهای بذرپاش توسط اتباع آمریکا، انگلیس و فرانسه آغاز شد. در این زمان نیاز به افزایش دقت و سرعت در بذرکاری موجب پیشرفتهای بیشتری در این زمینه گردید.
در کشور ما در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی توسط کاشف السلطنه وارد شدند و به منظور بهبود فرآیند کشت و افزایش بهره وری در کشاورزی به کشور آورده شدند. برخی از شرکتهای معتبر ایرانی که تولید کننده بذرکار هستند عبارتند از: شرکت کشت گستر تبریز، شرکت تراشکده، شرکت کولیس، شرکت صنایع کشت گستر آذربایجان و شرکت جیران صنعت آریا. بذرکارها به طور کلی در شرایط مختلف آب و هوایی کارآمد نیستند عملکرد آنها به نوع بذر، رطوبت خاک و دما بستگی دارد در مناطق خشک و نیمه خشک بذرکارها میتوانند مؤثرتر عمل کنند اما در شرایط سرد یا مرطوب ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند. و عدم رعایت زمان مناسب کاشت و نیازهای آبی میتواند بر کارایی آنها تأثیر منفی بگذارد (۲).
۲- انواع دستگاههای بذرکار
۱-۲ بذر کار پنوماتیک
برای کاشت بذرهای ریز و درشت با استفاده از نیروی مکش استفاده میشود. از مزایای این دستگاه این است که بذرها را با فاصله و عمق مشخص میکارد که موجب توزیع یکنواخت و بهینه بذرها میشود و میزان بذر مصرفی کاهش میابد. امکان وجین کردن و سله شکنی را فراهم میکند و برداشت محصول آسانتر میگردد. راندمان کار را افزایش داده و زمان انجام عملیات را کاهش میدهد (۳).
۲-۲ بذرکار ردیفی
یکی از مزایای این دستگاه صرفه جویی در مصرف آب است. بذرها در عمق یکسان کاشته میشوند که کیفیت جوانه زنی را بهبود میبخشد. این دستگاه چندین مرحله از عملیات کاشت را به طور همزمان انجام میدهد که سبب صرفه جویی در زمان و نیروی کار میشود. مناسب برای کشت گیاهانی مانند ذرت و چغندر است (۴).
۳-۲ بذرکار عمیق کار دیم
این دستگاه بذرها را در عمق مناسب میکارد که به رطوبت پایدار دسترسی پیدا کنند و در برابر خشکی مقاومتتر باشند. با ایجاد شیارهای V شکل، آب باران را به دام می اندازد و تبخیر را کاهش میدهد و در شرایط مناسب، این دستگاه میتواند عملکرد محصولات دیم را افزایش دهد (۵).
۴-۲ بذرکار کودکار
برای کاشت همزمان بذر و کود طراحی شده است که کود را در زیر بذر قرار میدهد که باعث بهبود تغذیه گیاه میشود. این دستگاه سرعت و کارایی عملیات کاشت را بهبود میبخشد. با تنظیمات دقیق عمق کاشت و تراکم یکنواخت بذرها، کیفیت کشت را افزایش میدهد (۶).
۵-۲ بذرکار دستی
مناسب برای زمینهای کوچک و کشتهای خانگی و در زمینهای سفت و ناهموار نیز قابل استفاده است. بذرها را به طور یکنواخت در عمق معین قرار میدهد که به بهبود جوانه زنی کمک میکند. یکی دیگر از مزایای آن طراحی ساده و مکانیکی، استفاده از آن را برای کشاورزان تسهیل میکند (۷).
۳- عوامل مهم در انتخاب بهترین بذرکار
عوامل مهم در انتخاب بهترین بذرکار شامل موارد زیر است.
۱-۳ سازگاری با شرایط محیطی
بذرکار باید با نوع خاک، آب و شرایط اقلیمی مزرعه سازگار باشد.
۲-۳ کیفیت ساخت
مواد اولیه و طراحی دستگاه تأثیر زیادی بر کارایی و دوام آن دارد.
۳-۳ دقت در کاشت
دستگاه باید توانایی کاشت بذرها در عمق و فاصله مناسب را داشته باشد.
۳-۴ قابلیت تنظیم
امکان تنظیم عمق و فاصله کاشت برای انواع بذرهای مختلف وجود دارد.
۵-۳ سهولت استفاده
کاربری آسان و نیاز به حداقل نیروی انسانی را دارد (۸).
۴- اجزاء دستگاه بذرکار
۱-۴ شاسی
ساختار اصلی که سایر اجزا بر روی آن نصب میشوند.
۲-۴ مخزن بذر
محل ذخیره سازی بذر که به سیستم انتقال بذر متصل است.
۳-۴ سیستم انتقال قدرت
نیروی موتور را به اجزای دیگر منتقل میکند.
۴-۴ شیار بازکن (فاروئر)
برای ایجاد شیارهای مناسب در زمین به کار میرود.
۵-۴ موزع
تنظیم و انتقال بذر از مخزن به زمین را انجام میدهد.
۶-۴ کارنده
مسئول کاشت بذر در عمق مناسب است.
۷-۴ چرخهای فشار دهنده
خاک را روی بذر فشرده میکنند.
۸-۴ پوشش دهنده بذر
پوشاندن بذر با خاک را انجام میدهد.
۹-۴ سیستم تنظیم عمق کاشت
تنظیم عمق کاشت بذر در خاک را مشخص میکند(۹).
۵- کاربردهای مختلف بذرکارها
۱-۵ ردیفکارها
برای کاشت محصولاتی مانند ذرت، پنبه و چغندر که نیاز به فاصله گذاری مشخص دارند استفاده میشوند.
۲-۵ بذرپاشها
برای پخش بذرهای ریز در زمینهای آماده شده، بدون ایجاد شیار، مناسب هستند.
۳-۵ نشاکارها
برای کشت نشاهای گیاهانی مانند برنج و سبزیجات به کار میروند(۱۰).
۶- عوامل مؤثر در انتخاب بذرکار مکانیزه
۱-۶ کاهش هزینه های نیروی انسانی
استفاده از بذرکار مکانیزه هزینه های کارگری را به طور قابل توجهی کاهش میدهد.
۲-۶ دقت و یکنواخی
این دستگاهها دقت بیشتری در عمق کاشت و یکنواختی محصول ایجاد میکنند که به افزایش کیفیت محصول کمک میکند.
۳-۶ کاهش آسیب به نشاء
با کاهش دخالت انسان، آسیب به نشاها کاهش یافته و راندمان کشت افزایش مییابد.
۴-۶ کنترل بهتر شرایط محیطی
امکان کنترل دقیقتر شرایط رشد گیاهان و کاهش رقابت برای منابع را بوجود میاورد.
۷- معایب دستگاه بذرکار
۱-۷ هزینه بالا
خرید و نگهداری این دستگاهها میتواند برای کشاورزان هزینه بر باشد.
۲-۷ نیاز به تنظیم دقیق
عدم تنظیم صحیح ممکن است به کاشت ناصحیح بذرها منجر شود.
۳-۷ نیاز به آموزش و مهارت
کشاورزان باید با نحوه کار با این دستگاهها آشنا باشند تا از مشکلات جلوگیری کنند(۱۱).
منبع
۱- طراحی ساخت و ارزیابی دستگاه بذرکار خودکار پنوماتیک جهت تهیه سینی نشاء. احسان موحدی و همکاران. ۱۳۹۳. نشریه ماشینهای کشاورزی.
۲- اثر عواملی چند بر رشد سه گونه مرتعی با استفاده از دستگاه مالچ بذرکار. نادر ساکنیان دهکردی. ۱۳۸۶. نشریه مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی.
۳- طراحی ساخت و ارزیابی دستگاه بذرکار خودکار پنوماتیک جهت تهیه سینی نشاء. احسان موحدی و همکاران. ۱۳۹۳. نشریه ماشینهای کشاورزی.
۴- ساخت بذرکار تحقیقاتی و مقایسه آن با نوع وارداتی در کاشت گندم. ایرج اسکندری و همکاران. ۱۳۹۵. دوفصلنامه ماشینهای کشاورزی.
۵- طراحی ساخت و ارزیابی ماشین بذرکار کودکار به منظور کشت مستقیم غلات و حبوبات در مزارع دیم. محسن چهل امیران و همکاران. ۱۴۰۲. پانزدهمین کنگره ملی و اولین کنگره بین المللی مهندسی مکانیک بیوسیستم و مکانیزاسیون کشاورزی.
۶- طراحی و ساخت ربات بذرکار خورشیدی مجهز به فناوری تشخیص ردیف کشت. محمد جاویدان و همکاران. ۱۴۰۲. مجله مهندسی زیست سامانه.
۷- مقایسه عملکرد ریزدانه کار نیوماتیکی و بذرکار مکانیکی متداول در کشت مکانیزه کلزا. حیدر محمد قاسم نژاد ملکی و همکاران. ۱۴۰۰. نشریه پژوهشهای علوم کشاورزی پایدار.
۸- اثر عواملی چند بر رشد سه گونه مرتعی با استفاده از دستگاه مالچ بذرکار. نادر ساکنیان دهکردی. ۱۳۸۶. نشریه مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی.
۹- ساخت بذرکار تحقیقاتی و مقایسه آن با نوع وارداتی در کاشت گندم. ایرج اسکندری و همکاران. ۱۳۹۵. نشریه ماشینهای کشاورزی.
۱۰- طراحی ساخت و ارزیابی بذرکار نیمه خودکار سینیهای نشاء. علی محمد صادقی و همکاران. ۱۳۹۵. نشریه تحقیقات سامانه ها و مکانیزاسیون کشاورزی.
۱۱- طراحی ساخت و ارزیابی دستگاه بذرکار خودکار پنوماتیک جهت تهیه سینی نشاء. احسان موحدی و همکاران. ۱۳۹۳. نشریه ماشینهای کشاورزی.