تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی: دستگاه نشاکار و کاربرد آن در کشاورزی مدرن
نویسنده: رویا ستاری
مقدمه
کشاورزی به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های اقتصادی هر کشور، همواره با چالش‌هایی نظیر کاهش منابع طبیعی، نیاز به افزایش بهره‌وری، تغییرات اقلیمی و ضرورت استفاده بهینه از زمین مواجه بوده است. برای مقابله با این چالش‌ها، کشاورزی مکانیزه و استفاده از دستگاه‌های مختلف برای تسهیل عملیات کشاورزی بسیار حیاتی است. یکی از این دستگاه‌ها، دستگاه نشاکار است که به‌طور ویژه در کشت نشاء (گیاهان جوان) به کار می‌رود.
دستگاه نشاکار یکی از ابزارهای مهم در کشاورزی مدرن است که نقش چشمگیری در فرآیند کشت و کار بهینه گیاهان دارد. این دستگاه به ویژه برای کشت در زمین‌های وسیع و مکانیزه شدن فرآیندهای کشاورزی بسیار مفید است. استفاده از دستگاه نشاکار موجب کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت عملیات کاشت و بهبود کیفیت تولیدات کشاورزی می‌شود.
تعریف دستگاه نشاکار
دستگاه نشاکار به دستگاهی است که برای کاشت گیاهان جوان (نشاء) در زمین‌های کشاورزی طراحی شده است. این دستگاه به‌طور عمده برای کشت نشاء در زمین‌های وسیع به کار می‌رود و عملیات کاشت را به‌صورت مکانیزه انجام می‌دهد. این دستگاه قادر است نشاءهای آماده کاشت را با دقت و سرعت بسیار بالا در زمین قرار دهد و به این ترتیب نیاز به نیروی انسانی در این مرحله را کاهش دهد.(۱)
انواع دستگاه نشاکار
دستگاه‌های نشاکار به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱-دستگاه نشاکار ردیفی
این نوع دستگاه‌ها به‌طور عمده برای کشت در ردیف‌های منظم طراحی شده‌اند. در این سیستم، دستگاه نشاکار گیاهان را به‌طور مستقیم و منظم در ردیف‌های خاصی در زمین می‌کارد.
۲- دستگاه نشاکار پشته‌ای
این دستگاه‌ها برای کشت در شرایط خاص و یا زمین‌هایی که نیاز به عملیات خاص دارند، طراحی می‌شوند. این دستگاه‌ها معمولاً برای زمین‌های پشته‌ای یا زمین‌های با ویژگی‌های خاص خاک مورد استفاده قرار می‌گیرند.(۱)
اجزای دستگاه نشاکار
دستگاه نشاکار از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هرکدام نقش خاصی در عملیات کاشت دارند. این اجزا عبارتند از:
۱- مخزن نشاء: جایی است که نشاءها در آن قرار می‌گیرند تا به‌طور منظم و به مقدار مناسب از آن خارج شده و در زمین کاشته شوند.
۲-دستگاه هدایت‌کننده نشاء: این بخش مسئول هدایت نشاءها به‌طور دقیق و منظم به داخل خاک است.
۳- چرخ‌ها و سیستم انتقال حرکت: این بخش از دستگاه برای حرکت دادن دستگاه و ایجاد فشار مناسب برای کاشت نشاءها در زمین طراحی شده است.
۴- سیستم تنظیم عمق کاشت: این سیستم تعیین می‌کند که نشاء در چه عمقی از خاک کاشته شود. عمق مناسب کاشت تاثیر زیادی بر رشد و توسعه گیاه دارد.
۵- سیستم آبیاری (در برخی مدل‌ها): برخی دستگاه‌های نشاکار مجهز به سیستم آبیاری هستند که به‌طور همزمان با کاشت نشاء، آبیاری نیز انجام می‌دهند.
۶- سیستم تنظیم فاصله بین گیاهان: این سیستم به‌طور خودکار فاصله مناسب بین نشاءها را تنظیم می‌کند تا فضای کافی برای رشد گیاهان فراهم باشد.(۱)
کاربردهای دستگاه نشاکار
دستگاه نشاکار در بسیاری از کشت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و کاربردهای زیادی در کشاورزی دارد. برخی از مهم‌ترین کاربردهای این دستگاه عبارتند از:
۱-کشت نشاءهای سبزیجات و صیفی‌جات
دستگاه‌های نشاکار برای کشت نشاءهایی مانند گوجه‌فرنگی، خیار، فلفل و کدو به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها به کشاورزان کمک می‌کنند تا کشت‌های خود را با دقت بالا و به‌طور سریع انجام دهند.
۲-کشت نشاءهای زراعی
نشاءهای گیاهان زراعی مانند برنج، ذرت و سویا نیز توسط دستگاه‌های نشاکار کشت می‌شوند. این دستگاه‌ها می‌توانند در زمین‌های وسیع به‌طور مؤثری کار کنند.
۳-کشت نشاء در شرایط خاص
برخی از دستگاه‌های نشاکار برای کشت در شرایط خاص مانند زمین‌های شیب‌دار، زمین‌های خشک و مناطق کم آب طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها به‌طور خاص می‌توانند با شرایط خاص خاک و زمین سازگاری داشته باشند.(۱)
مزایای استفاده از دستگاه نشاکار
استفاده از دستگاه نشاکار مزایای زیادی دارد که به طور مستقیم بر بهره‌وری کشاورزی تاثیر می‌گذارد. برخی از مهم‌ترین مزایای این دستگاه عبارتند از:
۱-افزایش سرعت کشت
یکی از بزرگترین مزایای دستگاه نشاکار، افزایش سرعت عملیات کاشت است. این دستگاه‌ها قادرند نشاءها را در مدت زمانی کوتاه‌تر از روش‌های دستی و سنتی کشت کنند.
۲-کاهش هزینه‌های نیروی انسانی
با استفاده از دستگاه‌های نشاکار، نیاز به نیروی کار در مرحله کاشت به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. این امر به‌ویژه در مزارع وسیع و در مناطقی که نیروی انسانی کمیاب است، اهمیت زیادی دارد.
۳- دقت بالا در کاشت
دستگاه‌های نشاکار می‌توانند نشاءها را به‌طور دقیق و منظم در زمین قرار دهند. این دقت بالا باعث بهبود رشد گیاهان و افزایش بهره‌وری محصول می‌شود.
۴- کاهش آسیب به نشاءها
در روش‌های سنتی، ممکن است آسیب‌هایی به نشاءها در حین کاشت وارد شود، اما دستگاه نشاکار با طراحی مناسب خود می‌تواند از آسیب به نشاءها جلوگیری کند.
۵-بهبود کیفیت تولیدات
با توجه به دقت بالا در کاشت و استفاده از دستگاه‌های مکانیزه، محصولات بهتری تولید می‌شوند که از نظر کیفیت و کمیت بهبود یافته‌اند.
۶- صرفه‌جویی در منابع آب و انرژی
برخی از دستگاه‌های نشاکار به‌طور همزمان با کاشت، آبیاری را نیز انجام می‌دهند که این موضوع به صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی کمک می‌کند.(۲)
چالش‌ها و محدودیت‌های دستگاه نشاکار
با وجود مزایای فراوان دستگاه‌های نشاکار، برخی چالش‌ها و محدودیت‌ها نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
۱- هزینه اولیه بالا
خرید دستگاه‌های نشاکار ممکن است هزینه بالایی داشته باشد و این موضوع می‌تواند برای کشاورزان کوچک و متوسط یک مانع باشد.
۲- نیاز به آموزش
استفاده از دستگاه نشاکار نیازمند آموزش و آشنایی با روش‌های صحیح استفاده است. کشاورزان باید در مورد تنظیمات دستگاه و روش‌های کار با آن آگاهی داشته باشند.
۳- نیاز به تعمیر و نگهداری
دستگاه‌های نشاکار نیاز به تعمیر و نگهداری منظم دارند. خرابی یا آسیب به قطعات دستگاه می‌تواند موجب توقف در عملیات کشت شود.(۲)
نتیجه‌گیری
دستگاه نشاکار یکی از ابزارهای حیاتی در کشاورزی مدرن است که به کشاورزان کمک می‌کند تا کشت نشاءها را با دقت و سرعت بالا انجام دهند. این دستگاه‌ها با کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت محصولات، نقش مهمی در ارتقای کشاورزی دارند. با این حال، استفاده از این دستگاه‌ها به‌ویژه در مناطق با منابع محدود، نیاز به آموزش و سرمایه‌گذاری اولیه دارد.
منابع
۱-ماشین‌آلات کشاورزی، حسین موذن، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۲.
۲-ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی، علی‌اصغر نیکوکار ، انتشارات امیرکبیر ، ۱۳۹۰.