تریپس غربی گل، آسیب‌ها و فصل شیوع در گلخانه‌ها
نویسنده: رویا ستاری
مقدمه
تریپس غربی گل یکی از مهم‌ترین آفات گیاهی در گلخانه‌ها است که به‌ویژه در گیاهان زینتی و سبزیجات خسارات فراوانی وارد می‌کند. این آفت به دلیل توانایی انتقال ویروس‌ها، مانند ویروس لکه‌زرد گوجه‌فرنگی، اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله، به بررسی آسیب‌های ناشی از این آفت در گلخانه‌ها و فصل‌های شیوع آن پرداخته می‌شود.
ویژگی‌های زیستی و چرخه زندگی
چرخه زندگی تریپس شامل مراحل تخم، دو مرحله لاروی، پیش‌شفیره، شفیره و بالغ است. تخم‌ها در بافت‌های نرم گیاهی مانند برگها و گلبرگ‌ها قرار می‌گیرند. ماده های تریپس غربی گل تخم هایشان را درون برگها و جوانه ها قرار داده و با این کار آنها را از حشره‌کش ها محافظت می‌کنند. تخم ها بعد از دو تا چهار روز به لارو های زرد کمرنگ تبدیل می‌شوند. دو مرحله‌ی لاروی معمولا درون جوانه های گل یا شاخساره های انتهایی محافظت می‌شوند. در پایان مرحله‌ی دوم لاروی، آنها تغذیه را متوقف کرده و به سمت خاک یا بقایای گیاهی روی خاک می‌روند تا در آنجا به شفیره تبدیل شوند. در نتیجه لاروها پس از تغذیه از شیره گیاهی، به شفیره و سپس به بالغ تبدیل می‌شوند. تمام چرخه‌ی زندگی از تخم تا بالغ در دمای ۳۰ درجه سلسیوس حدود ۱۲روز طول می‌کشد. افراد بالغ ۳۰ تا ۴۵ روز زندگی می‌کنند و بسته به دما، گیاه میزبان و تغذیه در محل های حفاظت شده از قبیل گلها و شاخساره های انتهایی بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ تخم می‌گذارند. این آفت به دلیل اندازه کوچک و رفتار پنهانی، شناسایی آن پیش از مشاهده علائم آسیب دشوار است.(۱)
آسیب‌های ناشی از تریپس غربی گل
۱. آسیب مستقیم: تغذیه تریپس از شیره گیاهی باعث ایجاد لکه‌های نقره‌ای یا سفید روی برگها و گلها می‌شود. خال های سیاه ناشی از فضولات دفعی نیز هر جا که تریپس تغذیه کرده باشد مشهود است. در صورت آلودگی شدید، برگها خشک شده و گلها دچار تغییر شکل می‌شوند. در گیاهان زینتی، این آسیب‌ها می‌توانند ارزش تجاری گیاه را کاهش دهند. ۲. انتقال ویروس‌ها: تریپس های غربی گل به‌عنوان ناقل ویروس‌های مختلف، مانند ویروس لکه‌زرد گوجه‌فرنگی و لکه نکروتیک گل حنا عمل می‌کند. نشانه های آلودگی ویروس شامل لکه حلقوی، نکروز رگبرگی، پیسک و موزاییک است. این ویروس‌ها می‌توانند باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصولات شوند. در صورت آلودگی به این ویروس‌ها، گیاهان باید از گلخانه خارج و نابود شوند.(۱)
فصل‌های شیوع تریپس غربی گل در گلخانه‌ها
شیوع تریپس غربی گل در گلخانه‌ها به عوامل مختلفی از جمله دما، رطوبت و نوع گیاه بستگی دارد. در مناطق گرمسیری، این آفت ممکن است در طول سال فعال باشد، اما در مناطق با تغییرات فصلی، فعالیت آن معمولاً در بهار و تابستان افزایش می‌یابد. در گلخانه‌ها، به دلیل شرایط کنترل‌شده، ممکن است تریپس در تمام طول سال حضور داشته باشد، اما با افزایش دما و رطوبت در تابستان، جمعیت آن افزایش می‌یابد. در حقیقت تریپس‌ها در روی یک تکیه‌گاه گیاهی، عموما داخل گلها، در سطح تحتانی برگها، یعنی در نزدیکی روزنه‌ها زندگی می‌کنند. از طرف دیگر چون تریپس‌ها مواد غذایی را به صورت مایع می‌مکند، در مقابل کمبود آب محیط اطراف محافظت می‌گردند.(۲)
خصوصیات ظاهری تریپس غربی گل
طول بدن ۳/۱-۲/۱ میلی متر، بدن سیاه (افراد نابالغ روشن تر). در روی تمام سطح بدن شبکه خیلی مشخصی مشاهده می گردد. پاها به رنگ متمایل به سفید. بالها شفاف و در حالت استراحت پشت بدن تا شده و رنگ سفید آنها در روی زمینه سیاه بدن کاملا مشخص است. شاخکها ۸ بندی، ۲ بند اول قهوه‌ای روشن، سه بند بعدی زرد خیلی روشن، ششمین بند در نیمه انتهایی قهوه‌ای، هفتمین و هشتمین بند روشن و نخی می باشند.(۲) آنها با قطعات دهانی زننده-مکنده تغذیه کرده و موجب بدشکلی برگها و گلها می شوند. گاهی حتی با ذره بین نیز شناسایی گونه تریپس مهاجم امکان پذیر نیست.(۱)
روش‌های مدیریت تریپس غربی گل
ردیابی و کنترل زود هنگام این آفت به منظور کاهش انتقال ویروس حیاتی است. اگر ویروس انتقال یافته باشد، زخم هایی با لبه قهوه‌ای یا سیاه در طی سه روز در کناره های محل نیش تریپس نمایان می‌شوند. روش های مدیریت تریپس عبارت اند از: ۱. کنترل شیمیایی: استفاده از حشره‌کش‌ها مانند افوریا و کنفیدور می‌تواند جمعیت تریپس را کاهش دهد. با این حال، به دلیل مقاومت تریپس به برخی از این مواد، توصیه می‌شود از ترکیب‌های مختلف حشره‌کش‌ها و تغییر دوره‌های استفاده برای جلوگیری از توسعه مقاومت استفاده شود. ۲. کنترل بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی مانند کنه‌های شکارگر می‌تواند به کنترل جمعیت تریپس کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که این کنه‌ها در شرایط گلخانه‌ای عملکرد خوبی دارند.البته در صورت استقرار قبلی ویروس های لکه زرد گوجه فرنگی یا ویروس لکه نکروتیک گل حنا، دیگر نباید از کنترل زیستی استفاده کرد. ۳. مدیریت زراعی: استفاده از تله‌های چسبنده آبی یا زرد (کارت های چسبناک) برای جذب تریپس‌ها، حذف بقایای گیاهی آلوده و استفاده از گیاهان نشانگر می‌تواند در شناسایی و کنترل این آفت مؤثر باشد. (۱)
نتیجه‌گیری
تریپس غربی گل یکی از آفات مهم در گلخانه‌ها است که می‌تواند آسیب‌های مستقیم و انتقال ویروس‌های مختلف را به همراه داشته باشد. مدیریت مؤثر این آفت نیازمند ترکیبی از روش‌های شیمیایی، بیولوژیکی و زراعی است. با توجه به شرایط محیطی و نوع گیاه، انتخاب روش‌های مناسب می‌تواند به کاهش خسارات ناشی از این آفت کمک کند.
منابع
۱-مدیریت تلفیقی آفات و بیماری ها در گلخانه، با تاکید بر کنترل زیستی، رضا قادری و همکاران، تحقیقات آموزش کشاورزی، ۱۳۹۶.
۲-بال ریشک داران (تریپس ها) زیست شناسی و اهمیت آنها در کشاورزی، منصوره حسن زاده سلماسی، دانشگاه تبریز، ۱۳۷۳.
تریپس گل غربی (Frankliniella occidentalis):
ویروس لکه‌زرد گوجه‌فرنگی (TSWV)
کنه‌های شکارگر (Typhlodromips swirskii)