نسبت درختان نر به ماده: عاملی کلیدی تولید در باغهای میوه
نویسنده: نسیم محمدی
گرده افشانی در درختان میوه
درختان میوه دوپایه مانند نخل خرما، پسته و خرمالو که با پایه های نر و ماده جداگانه شناخته میشوند. برای تولید میوه نیاز به دگرگرده افشانی یعنی انتقال گرده از درخت نر به درخت ماده دارند. نسبت بهینه درختان نر به ماده در یک باغ نقش مهمی در تضمین گردهافشانی موفق و تولید حداکثری محصول دارد (۱).
این نسبت به عوامل مختلفی از جمله ویژگی های خاص گونه، کارایی عامل گرده افشان، تراکم کاشت، اندازه باغ بستگی دارد. گونه های مختلف درختان میوه از لحاظ زندهمانی گرده، مکانیسمهای پراکندگی گرده و عامل گرده افشان تفاوت دارند که میتواند بر نسبت بهینه نر به ماده هر گونه تأثیر بگذارد. بطور مثال، نخلهای نر خرما گرده های کوچک، با سطح صاف تولید می کنند که توسط باد تا مسافتهای طولانی جا به جا می شوند.
بنابراین، نسبت ۱ نخل نر به هر ۳۰-۲۰ نخل ماده در هر باغ برای گرده افشانی کافی توصیه میشود. از طرف دیگر درختان پسته گرده هایی با اندازه متوسط و نسبتا چسبنده تولید میکنند که به کمک زنبورعسل جا به جا میشوند که برای اطمینان از گرده افشانی کافی نسبت ۱ درخت نر به هر ۱۲-۱۰ درخت ماده پسته توصیه میشود.
نسبت تعداد درختان نر به ماده برای خرمالو نیز بدلیل تولید گردههای کوچک و ناصاف که میتوانند مسافتهای متوسطی را توسط باد یا زنبور طی کنند ۱ درخت نر به هر ۲۰-۱۵ درخت ماده توصیه شده است (۲).
کارایی گرده افشان ها، مانند حشرات و باد، نیز از عوامل تعیین کننده نسبت بهینه درختان نر به ماده در باغ است. در باغ هایی با عوامل گرده افشان با کارایی پایین، نسبت بیشتری از درختان نر برای جبران انتقال ناکافی گرده لازم است.
تراکم کاشت درختان
تراکم کاشت درختان در باغ نیز میتواند بر این نسبت تأثیر بگذارد بطوریکه در کاشت‌های متراکم‌تر، انتقال گرده به‌طور طبیعی بیشتر اتفاق می‌افتد و به نسبت کمتری از درختان نر نیاز است. اندازه و شکل باغ نیز میتواند بر نسبت بهینه درختان نر به ماده تأثیر بگذارد بطوریکه باغهای بزرگتر به دلیل پراکندگی بهتر گرده در فضای باغ نسبت به باغ های کوچکتر به درختان نر کمتری نیاز دارند.
به طور کلی نسبت %۲۰-۱۰ درختان نر به ماده برای اکثر گونه های درختان میوه، بهویژه در باغهای استاندارد توصیه میشود. علاوه بر عوامل نامبرده، ملاحظاتی مانند همزمانی دوره گلدهی درختان نر و ماده و نیز پراکندگی یکنواخت کاشت درختان نر در سرتاسر باغ برای اطمینان از گردهافشانی موفقیت آمیز و عملکرد بهینه بسیار مهم است(۳).
منابع
- Comparative analysis of sex-ratio variation in dioecious flowering plants.
- Fundamental of Fruit Production.
- Pollination, fertilization and fruit production in fruit tree species.