نکات مهم در نگهداری از گیاهان زینتی
نویسنده: رویا ستاری
تأسیسات و ادوات مورد نیاز گیاهان زینتی
خزانه هوای آزاد: کرت یا باغچه ای است در اندازه های مختلف که ابتدا بذر را در آن با فواصل کم و به طور متراکم می کارند و پس از رشد، نشاء های تولیدی به محل اصلی کاشت انتقال می یابند. اهداف ایجاد خزانه شامل: ۱- تکثیر گیاهان ۲- معرفی گونه های جدید ۳- ایجاد پایه های سالم ۴- کاشت مجدد گیاهان آسیب دیده.۵- تولید گیاهانی که بذردهی سختی دارند. انواع خزانه شامل: الف)خزانه عمده فروشی ب)خزانه خرده فروشی ج)خزانه نمایندگی د)خزانه پستی ه)خزانه فضای سبز
تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی، سرمایشی، ژنراتور و… اشاره نمود. الف – انواع سیستم گرمایشی: سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ (برای گلخانه های بالای ۴/۰ هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود. سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته، بخاریهای منفرد یا تراکمی – بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی- بخاریهای تابشی با انرژی پایین. ب- انواع سیستم سرمایشی: ۱ – سیستم خنک کننده تابستانه شامل: سیستم خنک کننده فن و پد: متداول ترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود. سیستم خنک کننده تبخیری (مه پاش). ۲ – سیستم خنک کننده زمستانه شامل: سیستم تیوپ- پنکه.
سایر تجهیزات مورد نیاز گلخانه برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
۱-ژنراتور (برق اضطراری) ۲- ترموستات۳- سیستم آبیاری تحت فشار.
تغذیه گیاهان زینتی
تولید گل‌های زینتی در جهان صنعتی امروز از اهمیت خاصی برخوردار است. تولید گل علاوه بر محاسن روحی و روانی، از نظر اقتصادی نیز بسیار با ارزش می‌باشد که متاسفانه در کشور ما این امر مهم جدی گرفته نشده است. در حالی که حد مطلوب ازت ،فسفر ، پتاسیم به علاوه عناصر ریز مغذی در برگ‌های گل‌های زینتی از جمله گلایول، میخک، داودی و گل سرخ به ترتیب در حدود ۰۰/۴، ۴۵/۰ و ۵۰/۳ به علاوه چهار درصد می‌باشد. به عبارت دیگر نسبت ازت ، فسفر ، پتاسیم و عناصر ریز مغذی برداشتی توسط گل‌های زینتی تقریباً به نسبت ۹/۰: ۱/۰: ۰/۱ می‌باشد، ولی متاسفانه کودهای مصرفی عمده تولید کنندگان گل‌های زینتی را فقط کودهای ازتی و فسفاتی به همراه مواد آلی آن هم با جای گذاری غیر علمی تشکیل می‌دهد.
در برخی از کشورهای جهان مصرف کودهای پتاسیمی در گل‌های زینتی به مراتب بیشتر از کودهای ازتی می‌باشد ولی در ایران این امر نادیده گرفته شده است. بدیهی است پس از مصرف متعادل کودهای پر مصرف، کودهای میان مصرف (گوگرد ،کلسیم و منیزیم) و ریز مغذی ها به ویژه روی و بر به ترتیب نقش خود را در افزایش تولید و ارتقاء کیفیت گل‌های زینتی مخصوصاً افزایش طول عمر گل های بریده نشان می دهند.
تغذیه بهینه یکی از مهمترین عوامل در افزایش کمی و کیفی (افزایش طول عمر) پس از برداشت گل‌های زینتی می‌باشد. نتایج آزمایش‌های متعدد نشان داده است که کمی طول عمر گل های بریده، کوتاهی ارتفاع بوته ها و کوچکی گل‌ها عمدتاً ناشی از سوء تغذیه مخصوصاً در اثر کمبود روی و بر می‌باشد. با تغذیه متعادل علاوه بر افزایش تولید، طول عمر گل‌های زینتی افزایش یافته و قد کوتاهی از طریق مصرف کودهای پتاسیمی ،گوگرد ،کلسیم و عناصر ریز مغذی مخصوصاً روی و بر جبران می‌گردد.
نتایج تحقیقات
نتایج تحقیقات پنج سال اخیر نشان داد با مصرف کودهای پتاسیمی، گوگرد، کلسیم و ریز مغذی ها به طور معنی داری غلظت عناصر در برگ‌ها افزایش یافت. همبستگی معنی داری بین مقدار پتاسیم در برگ‌ها و بهبود صفاتی نظیر تعداد برگ و گل در گیاه، طول عمر گل و مقدار خاکستر در ماده خشک مشاهده گردید. همچنین نتایج آزمایش‌های مزرعه ای در کشت گلایول نشان داد بین مصرف بهینه کود با شاهد اختلافات معنی داری وجود داشته و بهترین تیمارها از نظر بهبود صفات کیفی به شرح ذیل بود. تیمار پتاسیم مازاد تعداد و گلچه و قطر گلچه را به صورت معنی داری افزایش داد.
سولفات منیزیم توام با کود دامی و نیتروژن،فسفر،پتاسیم[۱] نسبت ارتفاع به قطر پداژه را افزایش داد، تیمار فوق همراه با مصرف سولفات آهن درصد گلچه های باز نشده را کاهش و تیمار روی طول سنبله و طول ساقه، تیمار بر طول عمر گلدانی و تعداد نهایی گلچه باز شده را در سطح یک درصد افزایش دادند. طول عمر گل‌های بریده گلایل برداشت شده به هنگام عصر (نزدیک غروب آفتاب) مخصوصاً هنگامی که از محلول کلرور کلسیم محلول پاشی شده باشد. برتری معنی داری نسبت به برداشت صبح هنگام (پس از طلوع افتاب) داشت. بنابراین همگانی کردن مصرف بهینه کودها مخصوصاً در اولویت قرار دادن مصرف کودهای پتاسیمی، روی، بر و کلسیم، توسعه سیستم کود آبیاری و همگانی کردن مصرف ترکیبات گوگردی برای تمام تولید کنندگان گل‌های زینتی می بایستی در برنامه های تغذیه ای قرار گیرد.
روش های کاربرد کودهای شیمیایی برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
موسسات تولیدی به روش های مختلفی می‌توانند مواد غذایی لازم را در اختیار گیاه قرار دهند: ۱-افزودن مواد غذایی قبل از کاشت (کاربرد کودها با قدرت کنترل رها کنندگی[۲]) ۲- افزودن مواد غذایی در هنگام پرورش به همراه آب آبیاری[۳] 3- ترکیبی از دو استراتژی فوق.
مزایای روش اول شامل: کاهش هزینه کارگری، افزایش راندمان مصرف مواد غذایی، مهیا نمودن مقداری از مواد غذایی مورد نیاز در طول زنجیره بازاریابی و فروش در محصولات گلدانی. معایب این روش شامل: از دست دهی کنترل کوددهی توسط تولید کننده، عدم اشکال در عناصر کم مصرف و پر مصرف ثانویه، اشکال عمده در نیتروژن، فسفر و پتاسیم، تنظیم کمیت و نوع رشد، مثال: گیاهان فصلی، در هوای نامساعد و کمبود فروش بایستی رشد را کم نمود، کارایی بستگی به دمای محیط و در زمستان، برخی کودها دارای هزینه های بسیار بالا.
انواع کودها با قابلیت کنترل رها کنندگی برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
کودهایی با قابلیت محلولیت کم و پوشش پلاستیکی: عناصر غذایی پر مصرف. کودهایی شیشه‌ای و رس‌های غنی شده: عناصر غذایی کم مصرف. کودهای با قابلیت محلولیت کم (سنگ آهک، گچ، سوپر فسفات )، کودهای با پوشش پلاستیکی، فرمالدهید اوره، کودهای پوشش دار گوگردی، کودهای شیشه‌ای، رس های غنی شده.
کاربرد کودهای قابل حل در آب آبیاری برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
در زمان رشد فعال گیاه کاربرد ثابت مواد غذایی در آب آبیاری، مرتبط با نسبت رشد گیاه است. غلظت کود به کار رفته مرتبط با گونه گیاهی، شدت آبیاری و شدت آب شویی در بستر می باشد. گونه های گیاهی با احتیاجات بالا، متوسط و کم در مواد غذایی (بنت القنسول بالا و بنفشه آفریقایی کم) در موسساتی که چندین گل را در گلخانه پرورش می‌دهند. کاربرد کود با غلظت بالا جهت گونه ای که بالاترین نیاز را دارد و مخلوط کردن آب خالص به تدریج انجام می‌گیرد. کاربرد کود با غلظت پایین جهت گونه ای که کمترین نیاز را دارد و کاربرد کودهای با کنترل رها کنندگی است.
پی اچ[۴] خاک برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
پی اچ تاثیر زیادى بر دسترسى عناصر غذایی در بستر دارد.پی اچ مطلوب برای کشت بدون خاک و خاکى قبلاً عنوان گردیده ولى گونه هاى گیاهى ممکن است داراى نیازمندى خاصى به پی اچ باشند. مثال: آزاله ۵/۴ الى ۵/۵ است.
عواملى که پی اچ را تحت تاثیر قرار مى دهند عبارتند از: ۱-ترکیبات بستر: بیت ماس کاملاً اسیدى. ۲-آب: از منابع مختلف. ۳-کودهاى شیمیایى: کودهاى آمونیومى اسیدى. ۴-گونه هاى گیاهى: بعضى گیاهان در پی اچ بالا یون هیدروژن ازخود آزاد مى نمایند که در محیط ریشه باعث محلولیت و جذب آهن می‌گردد.
مزایای استفاده از مواد آلی برای گیاهان زینتی و سایر گیاهان
۱- تامین عناصر غذایی ۲- بهبود ساختمان خاک ۳-کاهش تبخیر سطحی ۴-جلوگیری از تمرکز نمک در سطح خاک. به علاوه رابطه مثبتی بین میزان مواد آلی و فسفر قابل جذب در خاک وجود دارد. توصیه عمومی در زمینه مصرف کود بر اساس بافت خاک، درصد کربن آلی در خاک و پی اچ قابل تغییر است.
[۱] NPK
[۲] Controlled Release Fertilizers
[۳] Constant Liquid Fertilizers
[۴] PH