نکات مهم در نگهداری از گیاهان زینتی
نویسنده: رویا ستاری
علل استفاده از کودهای شیمیایی در پرورش گیاهان زینتی
کمبود مواد غذایی در خاک و بالا رفتن سطح زیر کشت محصولات کشاورزی
فرسایش، شستشو، کشت وکار باعث کم شدن مواد غذایی قابل جذب در خاک می‌شوند. ۱-فرسایش: در زمین هاى شیب دار و تحت تاثیر آب هاى جارى صورت مى‌گیرد و باعث انتقال مقدارى از مواد غذایى از نقاط مرتفع به جلگه مى‌شود. شستشو: عملى است که تحت تاثیر آب‌ها فرو رفته ودر نتیجه آن بعضى از ترکیبات محلول نظیر نیترات ها مخصوصا در زمین هاى عارى از رویش سطح زمین را ترک کرده و به عمق زمین متصل نمى‌شوند. فسفر و پتاسیم در مقایسه با نیترات ها با سرعت کمترى حرکت مى کنند. کشت وکار: برداشت محصول و ضعیف شدن خاک از نظر مواد غذایى بسیار محرز بوده که قسمتى از این کمبود با برگرداندن برگ ها، ساقه و سایر بقایاى گیاهى به خاک برطرف مى‌شود. میزان عناصر مورد نیاز گیاه به سه دسته عناصر غذایى پرمصرف، کم مصرف، میان مصرف تقسیم مى‌گردد: عناصر غذایى پرمصرف: شامل ازت، فسفر، پتاسیم، منیزیم. عناصر غذایى میان مصرف: کلسیم و گوگرد. عناصر غذایى کم مصرف: آهن، روى، منگنز، بر، مس.
مواد غذایى ضرورى گیاه در پرورش گیاهان زینتی
تحقیقات نشان مى‌دهد که براى عمده گیاهان وجود ۱۶ عنصر شیمیایى براى رشد و نمو آنها ضرورى است این عناصر در دو گروه عمده شامل سه عنصر غیر معدنى و ۱۳ عنصر معدنى طبقه بندى شده اند. عناصر غذایى غیر معدنى: شامل کربن، هیدروژن و اکسیژن مى‌باشد. این عناصر در اتمسفر و آب یافت مى‌شوند و در فرایند فتوسنتز مورد استفاده و عامل اصلى رشد گیاهان هستند. عناصر غذایى معدنى: شامل عناصر پر مصرف (ماکرو) ازت ، فسفر ، پتاسیم ،کلسیم، منیزیم و گوگرد به علاوه عناصر کم مصرف (میکرو) آهن ، منگنز ، روى ، مولیبدن، مس ، کلر و بر می‌باشد.گیاهان عناصر ماکرو را بیشتر مصرف مى‌کنند و از این رو آن ها به عنوان عناصر پر مصرف شناخته مى‌شوند. اما میزان مصرف عناصر تعیین کننده درجه اهمیت آنها نیست چرا که میزان تولید محصول بر اساس میزان قابل دسترس عنصرى تعیین مى شود که در حداقل قرار دارد.
فتوپریودیسم در پرورش گیاهان زینتی
فتوپریودیسم عبارت است از توانایى یک موجود در درک طول روز (یا بطور صحیح تر طول شب) است. پدیده هاى فتوپریودى مى‌تواند در حیوانات و گیاهان مشاهده شود.
گیاهان براساس عکس العمل گلدهى آنها به فتوپریود به چندین گروه تقسیم مى‌شوند:۱- گیاهان روز کوتاه[۱]: گونه هایى که در آنها طول شب باید بیش از حد بحرانى باشد. بطور کلى گونه هاى مربوط به عرض هاى جغرافیایى پایین (مثل قهوه، پنبه و برنج) یا گونه هایى که در اواخر تابستان گل مى‌دهند مثل داودى. ۲-گیاهان روز بلند[۲]:گونه هایى که در آنها طول شب باید کمتراز یک حد بحرانى باشد. عموماً گونه هاى مربوط به عرض هاى جغرافیایى بالا مثل گراس هاى مناطق معتدل[۳] این گونه اند. ۳-گیاهان روز خنثی[۴]: گل انگیزى در این دسته تحت اثر طول شب قرار نمى‌گیرد. گونه هایى که در دامنه وسیعى از عرض هاى جغرافیایى پراکنده‌اند. ۴-گیاهان حد واسط[۵]: شامل گونه هایى است که به طول شب بین ۱۲ تا ۱۴ ساعت نیاز دارند. ۵- گیاهان دو فتوپریودى[۶]: گیاهانى هستند که گل انگیزى آنها در شب هاى بلند یا کوتاه اما نه شب هاى متوسط رخ مى دهد.
در بین گیاهان روز کوتاه یا روز بلند، گیاهانى وجود دارند که پاسخ اختیارى (کمى) یا اجبارى (کیفى) دارند. گونه هایى که پاسخ آنها اختیارى (کمى) است تحت هر شرایط فتوپریودى گل مى‌دهند وگلدهى آنها تحت شرایط ذکر شده تسریع مى‌شود. برعکس، گونه هایى که به صورت اجبارى یا کیفى رفتار مى‌کنند تا زمانى که فتوپریود ذکر شده براى آنها فراهم نشود، گل نمى‌دهند. غیر از دو گروه، دسته دیگر نیز وجود دارند که شامل گیاهان روز کوتاه – روز بلند و دسته دیگر را گیاهان روز بلند – روز کوتاه مى‌نامند. دسته اول براى گلدهى ابتدا به چند چرخه شبانه روزى نیاز دارند که در آن طول روز کوتاه باشد و سپس به چند چرخه روز بلند نیازمند است (مثل گل اسکابیوزا).
دسته دوم، برعکس، ابتدا به چند چرخه روز بلند و پس از آن به چند چرخه روز کوتاه احتیاج دارند تا به گل بروند (مثل گل برگنیا). وقتى طول شب و روز براى گلدهى مناسب باشد چنین دوره اى را چرخه گل انگیز مى نامند و بر عکس اگر طول شب و روز براى گل دادن مناسب نباشد چنین دوره اى را چرخه غیر گل انگیز نامند.
ضدعفونى خاک در پرورش گیاهان زینتی
سمومى مانندکاپتان، دیازوبن، پی سی ان بی[۷]، کلرونب، متالاکسیل، فوزتیل آلومینیوم، تریادیمفون و پروپاموکارب در سطح خاک پاشیده شده وبا دیسک زدن با خاک مخلوط مى‌شوند. این سموم بر روى اغلب قارچ ها، اومیست ها و نماتدهاى انگل گیاهان مؤثر مى باشند. این سموم به فرمولاسیون هاى مختلف مانند گرد، گرانول و یا محلول به خاک اضافه مى‌شوند. برخى از این ترکیبات را مى‌توان از طریق آب آبیارى به مزرعه وارد کرد.
ضدعفونى بذر در پرورش گیاهان زینتی
بیمارگرهای بذرزاد بر روی و یا درون قسمت هاى مختلف دانه، غده، ریزوم و پیاز شرایط نامساعد محیط را سپرى مى‌کنند. براى کنترل این بیمارگرها از سموم مختلف حفاظتى و خصوصا سموم سیستمیک استفاده مى‌شود.
در ادامه دو مثال از گل های زینتی ذکر شده است.
گل انگشتانه
نام فارسى: گل انگشتانه
نام علمى:دیجیتالیس اس پی پی[۸]
نام انگلیسى: فوکس گلاو[۹]
تیره:اسکروفولاریسه[۱۰]
منشاء: بومى ارویا و شمال غربى آفریقا و آسیاى مرکزى است.
مشخصات ظاهرى: برگ ها بیضى شکل و خیلى پهن بوده وسال اول بصورت طوقه اى هستند. گل ها بصورت خوشه مخروطى شکل در انتهاى هر ساقه قرار دارند. گلبرگ هاى هر گل به شکل زنگوله اى در آمده اند و گاهى به صورت دو لب مشخص می‌شوند رنگ گل ممکن است ارغوانى، زرد، سفید، صورتى و قرمز باشد همراه با خال هایى در دهانه گل، که به رنگ هاى دیگر و به طور معمول ارغوانى منقوش است که به تشخیص آن کمک مى‌کند.
روش تکثیر: از طریق کشت بذر و تقسیم بوته تکثیر پیدا مى‌کند، روش تکثیر با بذر ابتدا در اوایل بهار بذور در خزانه هواى آزاد کشت مى‌شوند، سپس در اواسط تابستان در خزانه دیگر، آنها را نشاء و در فصل پاییز به محل اصلى انتقال مى‌دهند و در بهار سال بعد گیاه به خوبى گل مى‌دهد و این گیاه در کرج از طریق تقسیم بوته نیز افزایش مى‌یابد.
نوع خاک: خاک مرطوب، قوى و حاصلخیز ولى داراى زهکشى خوب، البته اگر خاک تا حدودى سیلیسى و اسیدى باشد مى تواند تحمل کند.
نیازهاى اکولوژیکى:دما: بعضى از ارقام گل انگشتانه حداقل دماى ۱۵ -درجه سانتى گراد رامى‌توانند تحمل کنند.
نور: سایه، ولى رقم دی پورپوریا[۱۱] آفتاب دوست است.
تاج الملوک
نام فارسى: تاج الملوک نام علمى:آکویی لجیا اس پی پی[۱۲]
نام انکلیسى:کولومبین[۱۳]
تیره:رانان کولاسی[۱۴]
منشاء: مناطق معتدل شمالى.
مشخصات ظاهرى: گیاهى چند ساله و مقاوم به سرما که بعنوان گیاه دوساله کشت و کار مى‌شود. این گیاه داراى برگ هاى مرکب و برگچه هایى که عمیقا شکاف دارند، است. گل هاى آن داراى پنج گلبرگ بوده که هرکدام به یک مهمیز ختم مى‌شوند که این مهمیزها در برخى گونه ها کوتاه و در برخى گونه ها بلند هستند.
ارقام: آ.آلپینا[۱۵] :داراى برگ هایى به رنگ سبز مایل به خاکسترى است. کاسبرگ ها، گلبرگ ها، ومهمیز هر سه آبى رنگ هستند. آ.برتولونی[۱۶]: بریدگى هاى برگ کم، و تمام قسمتهاى گل به رنگ بنفش تیره است. آ.دیس کالر[۱۷]: داراى گلبرگ هاى آبى، کاسبرگها سفید و مهمیز آبى است. آ.کانادنسیس[۱۸]:داراى کاسبرگ قرمز، گلبرگ هاى زرد و مهمیز هاى قرمز است. آ.چریسانتا[۱۹]:تمام قسمت هاى گل زرد طلایى است.آ.لونجیس سیما[۲۰]: تمام قسمت هاى گل زرد روشن است. آ.وولگاریس[۲۱]: مهمیز کوتاه، گل ها به رنگ بنفش، سفید، صورتى و آبى بوده و برگ ها به رنگ سبز مایل به خاکسترى هستند.
روش تکثیر: از طریق کشت بذر و تقسیم بوته صورت مى‌گیرد. در روش تکثیر با بذر در اوایل فصل بهار ابتدا بذرها را در خزانه هواى آزاد کاشته سپس در اواخر فصل بهار در خزانه دیگر نشاء مى‌کنند و در نهایت آنها در فصل پاییز یا اوایل بهار سال آینده در محل اصلى کشت مى‌شوند.
نوع خاک: خاک مرطوب، غنى و حاصلخیز با زهکشى مناسب.
نیاز هاى اکولوژیکى: نور: به سایه مقاوم است ولى در شرایط آفتاب کامل یا نیمه سایه نیز کشت مى‌شود.
[۱] Short-day plants/SDP
[۲] Long-day plants/LDP
[۳] temperate grasses
[۴] Day-netural Plants/DNP
[۵] Intermediate day plants
[۶] Ambiphoto periodic plants
[۷] PCNB
[۸] Digitalis Spp
[۹] Foxglove
[۱۰] Scrophulariaceae
[۱۱] D. purpurea
[۱۲] Aquilegia Spp
[۱۳] Columbine
[۱۴] Ranunculaceae
[۱۵] A. alpina
[۱۶] A. bertolonii
[۱۷] A. discolor
[۱۸] A. canadensis
[۱۹] A. chrysantha
[۲۰] A. longissima
[۲۱] A. vulgaris
منبع
راهنمای جامع و مصور کشت و پرورش گل و گیاهان زینتی، اسداله فتحی هفشجانی و همکاران، انتشارات آموزش و ترویج کشاورزی، ۱۳۹۲.