کرم خاکی
نویسنده: پورعزیز
آناتومی
کرم خاکی دارای بدنی کشیده و بند بند است و همچنین به صورت دو جنسی(دارای هر دو اندام تولید مثلی) است. کرمهای خاکی بیشتر به صورت قهوهای یا صورتی تیره دیده میشوند. کرم خاکی فاقد استخوان یا غضروف است و در گروه بی مهرگان طبقه بندی میشوند. کرم خاکی با توجه به عمق خاک تغذیهای متفاوت دارد, مثلا کرم خاکی که در سطح خاک زندگی میکند برعکس کرم خاکی که در عمق زندگی میکند تغذیه ای انتخابی دارند. به طور کلی کرمهای خاکی را نباید با لارو حشرات اشتباه گرفت. شرایط زندگی برای کرم خاکی بسیار مهم هست به طوری که اگر رطوبت و یا اسیدیته محیط تغییر کند کرم خاکی محیط زندگی خود را سریعا عوض میکند.
فواید کرم خاکی
کرمهای خاکی دارای تنوع زیادی در گونه و جنس هستند. برخی از گونه های کرم خاکی را در تولید کمپوست و بازیافت پسماندهای آلی میتوان استفاده کرد. کرم خاکی در بهبود ساختمان و حاصلخیزی و تخلخل خاک نقش اساسی دارد . همچنین با تجزیهی مواد عالی کودهای بسیار مفیدی تولید میکنند که شامل عناصری مانند نیتروژن و فسفر و پتاسیم است. حتی فضولات کرم خاکی به دلیل آهکی بودن به حاصلخیزی خاک کمک شایانی میکند. تراکم و تنوع کرم خاکی به عنوان شاخصی برای سنجش سلامت خاک یک منطقه به کار میرود. در مواردی وجود کرم خاکی در بستر رشدی گیاه منجر به تولید مواد و عناصر مفیدی برای گیاه میشود به طوری که گیاه دفین باخیا در بستری که حاوی کرم خاکی هست بهتر رشد کرده است. به طور کلی با توجه به فواید و نقشهای مهم کرم خاکی میتوان نتیجه گرفت که وجود این موجودات در زمینه کشاوری بسیار سودمند بوده و حتی میتوان از این کرمها در جهت تولید کودهای مقوی برای گیاهان استفاده کرد. همان طور که گفته شد برخی از کرمهای خاکی توانایی تولید ورمی کمپوست را دارند که به عنوان مواد مغذی برای گیاهان استفاده میشود. به طوری که در گیاهانی مانند گوجه فرنگی و گندم نتایج بسیار خوبی داشته است (۲) .
کنترل کرم خاکی
در اکوسیستم خاک موجودات دیگری نیز زندگی میکنند که به عنوان عاملی برای مهار کرمهای خاکی بشمار میروند. این عوامل شامل مورچه ها، هزارپا، کرمهای ریز ، بعضی از سوسکها، پرندهها و مارمولک، موش صحرایی، مارها، وزغها و حشرات دیگر هستند که از کرمهای خاکی تغذیه کرده و در مجموع باعث اعتدال در جمعیت آنها میشوند. با توجه به محیط و اکوسیستم موجود در خاک جمعیت کرمهای خاکی کنترل میشود و نیازی به استفاده از سم و یا راهکار خاصی برای مقابله با آنها نیست. از آنجا که کرمهای خاکی از مواد پوسیده تغذیه میکنند پس ضرری به ریشهی گیاه نمیرسانند البته برای گلدانها از خاک مناسب استفاده کنید و در صورت بودن تعداد زیاد کرم خاکی در گلدان باید تعویض خاک صورت بگیرد. همان طور که گفته شد این کرمها آفت نیستند و استفاده از سم برای مقابله با آنها توصیه نمیشود.
شرایط محیطی مناسب برای کرم خاکی
محیط مناسب برای زندگی کرم خاکی باید دارای تهویهی مناسب باشد به طوری که خاکهای سنگین و بدون تخلخل جای مناسبی برای زندگی کرم خاکی نمیباشد. رطوبت عامل موثر دیگر جهت زندگی این موجود است. از آنجا که کرم خاکی نیاز به رطوبت دارد در مناطق خشک و کم رطوبت توانایی زندگی ندارد همچنین کرم خاکی به اسیدیتهی خاک هم حساس است به طور کلی اسیدیتهای حدود ۲/۴ تا ۸ مناسب برای رشد کرم خاکی است. غذای مورد نیاز کرم خاکی عمدتا از بقایای پوسیدهی گیاهان تامین میشود. نبود مواد غذایی مناسب جمعیت و نوع کرم خاکی یک منطقه را تغییر میدهد. دمای محیط عامل دیگر در بقای کرم خاکی است. دمای مناسب برای رشد کرم خاکی بین ۱۵ تا ۲۱ درجه سانتیگراد است اما تا دمای ۳۱ درجه سانتیگراد توانایی زندگی و همچنین تولید مثل را دارد لازم به ذکر است که دمای بالا برای کرم خاکی مرگ آور است(۱).
تولید مثل کرم خاکی
رنگ تخمهای کرم خاکی زرد روشن است و حدود ۱۵ تا ۲۰ روز زمان لازم است تا کرمهای جوان از تخم درآیند. کرمهای خاکی که تازه از تخم خارج شدند به رنگ قهوهای دیده میشوند و همچنین بعد از حدود۶۰ تا ۹۰ روز به بلوغ جنسی میرسند و توانایی تولید مثلی پیدا میکنند(۱).
منابع
۱ . کتاب صنعت پرورش کرم خاکی تألیف مهندس رضا سرلک، نور کمره، ۱۳۹۱
۲ . اثر ورمی کمپوست خاک اره در بستر کشت گلدانی بر تغذیه و رشد گیاه دیفن باخیا، محبوب خمامی، علی، مجله به زراعی نهال و بذر (نهال و بذر)، (۱۳۸۹).