تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی: انواع کلتیواتور
نویسنده: صفیه عرب
کلتیواتور چیست؟
کلتیواتور (cultivator) دستگاهی است که در کشاورزی برای خاکورزی ثانویه استفاده میشود. این ماشین با دندانه های خود، خاک سطحی را نرم کرده و علفهای هرز را حذف میکند و بدون اینکه به عمق خاک آسیب بزند. هدف اصلی این دستگاه آماده سازی بستر کشت و افزایش نفوذ آب به خاک است.
اولین کلتیواتور در آمریکا تولید شد در سال ۱۹۱۸ کمپانی ب. اف. آوری این دستگاه را اختراع کرد که به جلوی تراکتور متصل میشد این اختراع نقطه عطفی در توسعه کلتیواتورها بوده و به ترتیب آمریکا، آلمان و چین با نوآوری های خود به گسترش و بهینه سازی کلتیواتورها کمک کردند (۱). در کشور ما شرکتهای اگرو ماشین، شرکت مزرعه سبز مامطیر و شرکت اکما صنعت شخم با بهرگیری از فناوریهای نوین و توجه به نیاز بازار به توسعه صنعت کشاورزی در ایران کمک میکنند. از کاربردهای کلتیواتور میتوان به کشت، سله شکنی، شخم زنی، درو کردن، بارکشی، علف کنی، جاروکشی، تیغ زدن خاک و بستر کشت اشاره کرد (۲).
بهبود کشاورزی با استفاده از دستگاه کلتیواتور
کلتیواتور خاک را نرم کرده و برای کشت آماده میکند به ریشه ها اجازه میدهد بهتر رشد کنند. این دستگاه با استفاده از تیغه ها و دیسکهای چرخشی سبب خرد کردن خاک شده که این عمل باعث افزایش نفوذ هوا به داخل خاک میشود. ریشه کن کردن علفهای هرز و رقابت برای منابع را کاهش میدهد، باعث کمک به گیاهان اصلی، بهبود تهویه خاک، افزایش نفوذ آب و مواد مغذی میشود، که برای رشد گیاهان ضروری است. با ایجاد فضای خالی در بین ذرات خاک شرایط بهتری برای رشد گیاهان فراهم میکند (۳). این دستگاه سبب میشود که نیاز به آبیاری و استفاده از علفکشها و هزینه های عملیاتی کاهش یابد. در موقع کار با این دستگاه بهتر است از دستکش، عینک و کفش ایمنی استفاده شود. نباید در محیط بسته اقدام به روشن کردن این دستگاه کرد و در هنگام کار با آن از حرکتهای پرشتاب و ناگهانی و همچنین حرکت سریع باید پرهیز کرد. سطح روغن موتور و میزان سوخت پیش از استفاده باید چک شود. نیاز هست که دستگاه پس از هر بار استفاده تمیز شود و از خیس شدن قسمتهای الکتریکی جلوگیری شود (۴).
انواع مختلف دستگاه کلتیواتور
کلتیواتورها به طور کلی به ۵ دسته اصلی تقسیم میشوند.
کلتیواتور بنزینی
این دستگاه مناسب برای زمینهای کوچک، با قدرت ۵ تا ۱۲ اسب بخار و قابل تنظیم برای ارتفاع فرمان و برای کار در زمینهای شیبدار و مزارع کوچک و باغها استفاده میشود. این دستگاه به دلیل وزن سبک و قابلیت تنظیم ارتفاع فرمان، برای کار در زمینهای شیبدار ایده آل است. این دستگاه با هندل روشن میشود سیستم انتقال قدرت کلتیواتور بنزینی اغلب گیربکسی است. از برندهای معروف آن میتوان به ویکتور، اگرو، بی سی اس و دیاکو اشاره کرد. از مزایای دیگر کلتیواتور بنزینی میتوان به قیمت مناسب آن که حدود ۴۰ درصد پایینتر از مدلهای دیزلی است اشاره کرد و صدای پایین آن که برای استفاده در مناطق مسکونی یا باغها مزیت میباشد (۵).
کلتیواتور دیزلی
بیشتر برای زمینهای وسیع و حتی در زمینهای سخت و شرایط آب و هوایی نامساعد عملکرد بهتری دارد. با قدرت ۶ تا ۱۴ اسب بخار و قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه فرمان را دارد و برای شخم زدن و کار در شالیزارها و صیفی جات مناسب است. این دستگاه به دلیل چگالی انرژی بالای سوخت دیزل، مصرف سوخت کمتری نسبت به مدل بنزینی دارد. محل هندل، استارت، اگزوز و باک در سریهای مختلف کلتیواتور دیزلی یکسان است. این دستگاه معمولاً عمر طولانی دارد و نیاز به تعمیرات کمتری دارد و از نظر قیمت، قیمت بالایی دارد. از برندهای معروف در بازار میتوان به کاما، مزرعه، روستر، ویما، ورما و ولکانو اشاره کرد (۶).
کلتیواتور دستی
این نوع از کلتیواتور از سایر مدلها ساده تر است و با کشیدن هندل روشن میشود و مناسب برای کارهای سبک و باغبانی در مقیاس کوچک است. برای شخم زدن زمینهای سخت و باغهایی که امکان استفاده از تراکتور وجود ندارد مناسب است. این دستگاه به کشاورزان کمک میکند تا با حداقل تلاش حداکثر کارایی را از زمینهای خود به دست آورند (۷).
کلتیواتور سوار شونده یا پشت تراکتوری
کلتیواتور سوار شونده به پشت تراکتور متصل میشود و از قدرت تراکتور برای کار استفاده میکند. این دستگاه عمق بیشتری را در خاک ایجاد میکند. برای زمینهای ناهموار کاربرد بیشتری دارد.
کلتیواتور دوچرخ
کلتیواتور دو چرخ به عنوان یک دستگاه مستقل با موتور و گیربکس طراحی شده است. این دستگاه برای کارهای سبکتر مناسب میباشد. برای زمینهای با سطح صاف مناسب میباشد (۸).
اجزاء تشکیل دهنده دستگاه کلتیواتور
اجزاء تشکیل دهنده این دستگاه شامل موارد زیر است.
۱) موتور: قلب دستگاه که نیروی لازم برای عملیات کشاورزی را تأمین میکند و میتواند بنزینی یا دیزلی باشد. روغن موتور را پس از هر ۱۰ ساعت کار باید تعویض کرد و نیاز هست فیلتر هوا را به طور منظم تمیز و در صورت نیاز تعویض کرد.
۲) گیربکس: برای انتقال قدرت موتور به چرخها و تیغه ها طراحی شده است.
۳) چرخها: وظیفه انتقال نیروی موتور به زمین را بر عهده دارند و معمولاً از جنس پلاستیک یا آهن هستند. چرخهای پلاستیکی برای کارهای سبک کشاورزی و بارکشی در سطوح صاف و هموار و حرکت در جاده ها استفاده میشود. چرخهای آهنی برای شخم زدن و هوادهی زمینهای سفت و سخت و همچنین برای شخم زدن مزارع و شالی هایی با زمین آبگیر استفاده میگردد (۹).
۴) تیغه ها: برای خرد کردن و آماده سازی خاک استفاده میشوند و در اشکال مختلف طراحی شده اند.
۵) تسمه های انتقال نیرو: نیروی موتور را به بخشهای مختلف دستگاه منتقل میکنند.
۶) شاسی: ساختار اصلی دستگاه که سایر اجزا بر روی آن نصب میشوند (۱۰).
مشکلات فنی کلتیواتور
یکسری عوامل سبب مشکلات فنی در کلتیواتور میشود که عبارتند از:
- نشت سوخت: نشت از کاربراتور یا خطوط سوخت میتواند عملکرد دستگاه را مختل کند و منجر به افزایش سوخت شود.
- مشکلات شمع: شمع معیوب یا کثیف میتواند باعث سختی در روشن شدن موتور شود.
- مسدود شدن کاربراتور: باقی ماندن سوخت قدیمی میتواند کاربراتور را مسدود کند و منجر به کارکرد ضعیف موتور شود.
- مشکلات مکانیکی: خرابی قطعاتی مانند کلاچ، یاتاقان و گیربکس ممکن است باعث عدم حرکت یا لرزش بیش از حد کلتیواتور شود (۱۱).
منبع
۱- طراحی و ساخت کلتیواتور با قابلیت کار بر روی بقایایی گیاهی. علی نورانی آتشگاه و همکاران. ۱۳۹۶. پنجمین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین المللی کشاورزی ارگانیک و مرسوم.
۲- مدیریت تلفیقی علفهای هرز با استفاده از فاصله ردیف، علفکش و کلتیواتور در ذرت دانه ای در منطقه کرمانشاه. جهانبخش دوستی و همکاران. ۱۳۹۰ فصلنامه علوم زراعی ایران.
۳- ارزیابی دستگاه های فشرده کننده ی سطحی خاک منضم شده به ماشین کلتیواتور ردیفی برای افزایش بهره وری آب در چغندرقند. محمد علی به آیین و همکاران. ۱۳۹۰. نشریه علمی چغندر قند.
۴- اثر استفاده از انواع کلتیواتور بر میزان عملکرد و کیفیت چغندر قند. صادق افضلی نیا و همکاران. ۱۳۸۷. نشریه: مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی.
۵- طراحی و ساخت کلتیواتور ردیفی چند منظوره با قابلیت تنظیم ارتفاع. ضرغام فاضل نیاری و همکاران. ۱۳۹۵. دهمین کنگره ملی مهندسی ماشینهای کشاورزی و مکانیزایسیون ایران.
۶- بهینه سازی کار کلتیواتورهای مزرعه با استفاده از روش سطح پاسخ. سجاد میرزایی و همکاران. ۱۳۹۵. مقاله کنفرانسی دانشگاه سنندج.
۷- تأثیر روشهای خاک ورزی و کاشت در سیستم کاشت بر روی پشته های عریض بر عملکرد گندم آبی با استفاده از دستگاه کلتیواتور. علی اکبر صلح جو و همکاران.۱۳۹۷. نشریه پژوهشهای کاربردی زراعی.
۸- بررسی ماشین کلتیواتور مرکب در مقایسه با کلتیواتور مرسوم روشهای علفهای هرز در مزارع پنبه. فریدون پور محمد و همکاران ۱۳۸۸. همایش علوم علفهای هرز ایران.
۹- تاثیر سرعت پیشروی و عمق خاک ورزی بر مصرف سوخت و مقاومت کششی چند نوع تیغه کلتیواتور. صداقت فاضلی و همکاران. ۱۳۹۶. تحقیقات سامانه ها و مکانیزایسیون کشاورزی.
۱۰- تأثیر روشهای خاک ورزی و کاشت در سیستم کاشت بر روی پشته های عریض بر عملکرد گندم آبی با استفاده از دستگاه کلتیواتور. علی اکبر صلح جو و همکاران.۱۳۹۷. نشریه پژوهشهای کاربردی زراعی.
۱۱- ارزیابی دستگاه های فشرده کننده ی سطحی خاک منضم شده به ماشین کلتیواتور ردیفی برای افزایش بهره وری آب در چغندرقند. محمد علی به آیین و همکاران. ۱۳۹۰. نشریه علمی چغندر قند.