مقدمه

گل رز (Rose) یکی از مهمترین گل‌های اقتصادی در جهان است (۵). گل رز با ۲۰۰-۱۵۰ گونه گیاهی نیمه دائم سبز تا خزان‌کننده متعلق به خانواده گل نسترن (Rosaceae) است. این گونه در آسیا، شمال آفریقا و آمریکای شمالی و اروپا یافت می‌شوند. رزها به‌صورت بوته‌ها یا درختچه‌هایی با ساقه‌های راست یا رونده غالباً خاردار با برگ‌های متناوب می‌باشند. رزها معمولاً به‌خاطر ظاهر جذاب و گل‌های معطرشان که در تابستان و پاییز ظاهر می‌شوند، و قرن‌هاست که کشت می‌شوند (۵). گل محمدی، گل زرد و نسترن شیراز از معروفت ترین گیاهان خانواده گل رز در ایران هستند که کشت و کار می‌شوند (۳).در این مقاله با مهم‌ترین روش‌های تکثیر گل رز شامل قلمه‌گیری، پیوند، بذر، خوابانیدن، پاجوش و کشت بافت آشنا می‌شوید.

تکثیر به روش بذر

در طبیعت گل رز از طریق جنسی و به‌وسیله بذر تکثیر می‌شود. در باغبانی از این روش برای تولید پایه جهت پیوند زدن، تولید ارقام جدید و تکثیر تعداد زیاد گیاه برای پارک‌های جنگلی نیز استفاده می‌کند (۵ و ۳). بذر کاری گل رز باید در پاییز انجام شود.

۱- از آنجا که پوشش بذور رز بسیار سخت و غیرقابل نفوذ می‌باشد. بذر گل رز برای سبز شدن نیاز به دوره‌ای سرما دارد. می‌توان قبل از انجام سرمادهی از روش خراش دادن بذور برای نفوذپذیر کردن بذر اقدام کرد. سپس بذرها همراه با مواد مرطوب مانند خزه به‌مدت یک ماه در تاریکی و دمای حدود ۲۳ درجه و سپس به‌مدت ۲ ماه در دمای ۴ درجه (یخچال) نگهداری می‌شوند.

۲- در مرحله بعد بذرها را از یخچال درآورده و آن‌ها را با فواصل حدود ۵/۲ سانتی‌متر در جعبه نشاء کاشته و روی آن را با حدود ۵/۱-۱ سانتی‌متر خاک استریل می‌پوشانند. خاک بستر بهتر است خاک استریل شده با بخار هوای گرم و به صورت ورمی‌کمپوست (کود آلی) و ورمی‌کولیت باشد. ورمی‌کولیت (مخلوطی از سنگ‌های آتشفشانی) در سطح فوقانی خاک برای به حداقل رساندن بیماری‌های مرگ گیاهچه و ایجاد محیط مناسب برای ریشه‌زایی می‌باشد.

۳-بعد از کشت بذور آ‌ن‌ها را در جای مرطوب نگهداری می‌کنند. بیشتر بذور در طول یک تا دو ماه جوانه می‌زنند.

۴-وقتی گیاهچه‌ها ۱۰ الی ۱۵ سانتی‌متر رشد کردند، آن‌ها را به گلدان بزرگتری منتقل می‌کنند (۱ و ۷ و ۸).

۵-فصل پائیز زمان مناسبی برای انتقال گیاهچه‌ها از گلدان به زمین اصلی است. گیاهچه‌ها در ردیف‌هایی به فاصله سه تا چهار متر و فاصله دو بوته در طول ردیف ۱۱ سانتی‌متر (به منظور سهولت در برداشت بذر و استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی) در زمین اصلی کشت می‌شوند (۱۰).

۶-برای تقویت نهال‌های تازه سبز شده از اواسط تا اواخر زمستان کودهاى فسفاته (P) را پاى ریشه می‌ریزند، در اوایل بهار کودهاى داراى ازت (N) و آهن (Fe) و در اواخر بهار و اوایل تابستان بقیه عناصر غذایی در اختیار گیاه قرار می‌دهند. قبل از کشت و سبز شدن نیز، برای مبارزه با علف‌های هرز چند ساله باید از علفکش استفاده نمود. برای مبارزه با سفیدک پودری (بیماری رایج در گل رز) که به‌دلیل کشت گیاه در سایه ایجاد می‌شود، از گل گوگرد (Sulphur) و یا سایر قارچکش‌های سولفوره استفاده می‌شود (۶).

تکثیر به روش قلمه

بسیاری از گلهای رز مخصوصاً انواع رونده و رزهای مینیاتوری (رز درختچه‌ای و کوچک) را از طریق کاشت قلمه تکثیر می‌کنند. بهترین فصل گرفتن قلمه در بهار و پاییز است. در فصل بهار و بعد از اتمام گلدهی گیاه که قلمه از شاخه‌های سبز و جوان گرفته می‌شود و فصل پاییز بعد از خزان گیاه است، که قلمه از شاخه‌های چوبی گرفته می‌شود (۳).

۱-برای قلمه‌گیری از ساقه‌های نیمه چوبی و چوبی باید استفاد%