یاس سفید یا یاس معمولی (جنگلی)
معرفی یاس سفید یا یاس جنگلی
- نام علمی: Jasminum officinale
- نام خانواده گیاهی: خانواده زیتون Oleaceae
- نام انگلیسی: Jasmine، white jasmine
- منشأ: بومی چین و هندوستان
ویژگی‌های گیاه شناسی
گل یاس سفید گیاهی درختچه‌ای، بالارونده با برگ‌های شانه‌ای، مرکب، متقابل، که از ۵ برگچه تشکیل شده است و در اواخر دوره رشد گل‌های سفید معطر در زمستان تولید می‌کند. در این گونه از ابتدای تابستان تا آخر شهریور خوشه‌های گل باز می‌شوند که گل‌ها بسیار ظریف و معطرند. گل آن ساده، جام گل آن فنجانی و دارای ۵ گلبرگ سفید می‌باشد (۱). این نوع گل یاس دارای شاخه‌های بلند و بافتی سبک است (۲). این گونه دارای چندین واریته (در تقسیم‌بندی گیاه شناسی گیاهان بعد از گونه، واریته قرار دارد) با شکل و رنگ‌های مختلف می‌باشد. برای مثال می‌توان واریته آفینه[۱] (Affine) با گل‌های درشت و صورتی و واریته اورئوم (Aureum) با رگه‌های زرد در برگ‌ها را نام برد (۱).
شرایط نگهداری و اقلیم مناسب
گل یاس در آب و هوای معتدل تا گرم و مرطوب رشد خوبی دارد. این درختچه‌ی زیبا در شمال ایران نسبت به مناطق جنوب رشد بهتری دارد. یاس چمپا برای رشد و گلدهی در طول روز به چند ساعت (۶-۵ ساعت) نور مستقیم نیاز دارد. این گیاه دمای ۲۵-۱۵ درجه محیط را ترجیح می‌دهد و در دمای ۱۰-۶ درجه به دوره استراحت زمستانه نیازمند است. دوره استراحت زمستانه باعث می‌شود گیاه استراحت کند تا در بهار با نیروی بیشتری به رشد رویشی و گلدهی ادامه دهد (۱ و ۵).
آبیاری مورد نیاز
گل یاس برای رشد به رطوبت هوای ۵۰-۸۰٪ نیاز دارد. برای رشد و گلدهی مناسب این گل در بهار و تابستان باید آبیاری را به میزان زیاد انجام دهید، به طوری که همیشه رطوبت خاک حفظ شود. در دوره استراحت گیاه (فصل زمستان) آبیاری را به نصف کاهش دهید. در هر آبیاری باید از خشک شدن سطحی خاک گلدان اطمینان حاصل کنید و سپس آبیاری را انجام دهید (۱ و ۵).
تغذیه، کود و خاک مناسب
برای تقویت و رشد بهتر درختچه‌های گل یاس چمپا در دوره رشد از کود مایع (نیتروژن، فسفر، پتاسیم = NPK) در هر سه تا چهار هفته یک‌بار استفاده کنید. خاک مناسب گل یاس مخلوطی از شن، پیت و ماسه می‌باشد. تعویض گلدان و خاک آن را در هر سال فصل بهار انجام دهید (۱).
تکثیر گل یاس
گل یاس سفید از طریق قلمه‌گیری و خوابانیدن تکثیر می‌شود.
تکثیر به روش قلمه
تکثیر گل یاس معمولاً در فصل بهار یا تابستان انجام می‌شود. به این روش که قلمه‌های ۱۵-۱۰ سانتی‌متری را با چاقوی تیز باغبانی از بوته اصلی جدا کنید و قلمه‌ها را در خاک ماسه، خاک‌برگ، کوکوپیت و شن، محیط مرطوب و کمی سایه با دمای ۱۸ درجه قرار دهید. پس از ۳۵-۲۰ روز قلمه‌ها جوانه می‌زنند و می‌توانید آن‌ها را برای کشت در گلدان بزرگ‌تر یا زمین اصلی انتقال دهید. دقت کنید تا زمان رشد چند شاخه‌ای و قوی‌تر شدن قلمه آن را در نور شدید و رطوبت زیاد قرار ندهید (۲).
تکثیر به روش خوابانیدن
برای تکثیر به روش خوابانیدن به این روش عمل کنید: ابتدا شاخه‌های قوی و سالم را برای تکثیر انتخاب کنید. سپس شاخه‌ها را به اندازه ۱۵-۱۰ سانتی‌متر بدون برگ در زیر خاک به عمق ۲۵-۱۵سانتی‌متری قرار دهید. قسمت مورد نظر ساقه را با خاک سبک و شنی بپوشانید و سعی کنید نور مستقیم آفتاب به آن نتابد. آبیاری را به طور منظم انجام دهید. بعد از ۱تا ۲ ماه می‌توانید شاخه مورد نظر را از بوته مادری جدا کنید تا به عنوان یک گیاه جدید رشد کند (۴).
آفات، بیماری‌ها و روش‌های مبارزه
شته‌ها
این آفت به شاخه‌های جوان و قلمه‌های تازه جوانه زده حمله می‌کند و باعث آسیب به روند رشد آن می‌شود. برای جلوگیری از حمله‌ی این آفت حتماً رطوبت متناسب محیط و نور کافی را در نظر داشته باشید (۱).
کنه
این آفت در هنگام بارندگی و رطوبت بیش از حد محیط باعث آسیب به گیاه می‌شود. بنابراین برای پیشگیری حتماً رطوبت محیط را کاهش دهید و برای درمان گیاه محیط گیاه را سمپاشی کنید (۵ و ۳).
[۱] – Affine
منابع
۱-گل‌ها و گیاهان زینتی آپارتمانی (ازدیاد، پرورش و نگهداری). جمشید حکمتی و محمد نبی‌ایلکایی. نشر علم کشاورزی ایران. ۱۳۸۸.
۲- گلکاری (پرورش گیاهان زینتی ایران). احمد خلیقی. انتشارات روزبهان. ۱۳۶۴.
۳- بیماری‌های گل‌ها وگیاهان زینتی. محمد رضی‌نتاج. تهران. آییژ. ۱۳۸۸.
۴-Rakesh Shukla. Jasminum Officinale Linn-Ayurvedic Aproach. International Journal Of Ayurvedic and Herbal Medicine. 2013. 3(1): 1114-1119.
۵-Bambang-Heru-Budianto and Nurtjahjo-Dwi-Sasongko .Composition and abundance level of pest mites in jasmine gambier (Jasminum officinale) plantation of Purbalingga, Central Java, Indonesia affected by some abiotic factors. 2022. Biodiversitas. ۲۳(۱۰): ۵۲۲۷-۵۲۳۲.