بیماری پژمردگی و زردی فوزاریومی لوبیا

نویسنده: مریم نراقی

بیماری لوبیا

لوبیا (Phaseolus vulgaris L) یکی از مهم‌ترین گیاهان خانواده لگوم‌ها است که در سراسر جهان کشت می‌شود. این گیاه از نظر اقتصادی و تغذیه‌ای اهمیت زیادی دارد، چرا که علاوه بر تأمین پروتئین گیاهی، به عنوان یک محصول کشاورزی در بسیاری از مناطق دنیا به تولید می‌رسد. با این حال، لوبیا همواره در معرض حمله عوامل مختلف بیماری‌زا، از جمله گونه‌های مختلف فوزاریوم قرار دارد. در این مقاله به بررسی بیماری مهم فوزاریومی در لوبیا پرداخته می‌شود.

بیماری پژمردگی و زردی لوبیا (بیماری فوزاریومی)

بیماری پژمردگی لوبیا برای اولین بار در سال ۱۹۲۹ در ایالات متحده آمریکا گزارش شد. سپس در سال ۱۹۶۶ در برزیل شناسایی گردید و به تدریج در دیگر نقاط جهان نیز انتشار یافت. این بیماری که در بسیاری از کشورها به عنوان “بیماری زردی لوبیا” شناخته می‌شود، به تولیدکنندگان خسارات زیادی وارد می‌آورد. پژوهش‌ها و گزارش‌های متعددی از جمله ریبریو و هاگی در سال ۱۹۷۹ نشان می‌دهند که این بیماری در کشورهایی با تولید لوبیا بالا، تأثیرات منفی قابل توجهی بر عملکرد محصول دارد.

عامل بیماری و علائم پژمردگی و زردی لوبیا

عامل اصلی بیماری پژمردگی لوبیا، گونه‌ای از قارچ فوزاریوم به نام Fusarium oxysporum f. sp. phaseoli است. این قارچ به صورت خاک‌زی در مزارع کشت لوبیا حضور دارد و از طریق ریشه‌ها وارد سیستم آوندی گیاه می‌شود. پس از ورود به سیستم آوندی، قارچ باعث انسداد این سیستم می‌شود، که نتیجه آن جلوگیری از انتقال آب و املاح به قسمت‌های هوایی گیاه است. این انسداد موجب پژمردگی و زردی برگ‌ها می‌شود. گیاهانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، معمولاً رشد ضعیفی دارند و در نهایت به خشک شدن و مرگ گیاهان مبتلا منجر می‌شود.

بعضی از ارقام لوبیا، مانند ۲۷۴Bush Blue Lake ، به شدت به این بیماری حساس هستند و در معرض خسارات زیادی قرار می‌گیرند. این ارقام در برابر حمله قارچ فوزاریوم آسیب‌پذیرترند و این مسأله در زمینه کشاورزی می‌تواند باعث کاهش قابل توجهی در عملکرد محصول شود. به همین دلیل، شناسایی و تولید ارقام مقاوم به این بیماری یکی از اولویت‌های تحقیقات در زمینه کشاورزی است.

مقابله با بیماری پژمردگی و زردی لوبیا

با توجه به خسارات قابل توجهی که بیماری پژمردگی لوبیا ایجاد می‌کند و حساسیت بالای بعضی از ارقام به این بیماری، پژوهشگران در پی یافتن راهکارهایی برای مقابله با آن هستند. در این راستا، مطالعات متعددی بر روی ارقام مقاوم به این بیماری انجام شده است. سالگادو و همکاران در سال ۱۹۹۴ نتایج تحقیقات خود را منتشر کردند که نشان می‌دهد برخی از ارقام لوبیا مانند Preto uberabimba و Tenderette به این بیماری مقاوم هستند. این ارقام در مقایسه با رقم ۲۷۴ Bush Blue Lake که به شدت به بیماری مبتلا می‌شود، از مقاومت بالاتری برخوردارند و می‌توانند در مناطق آلوده به فوزاریوم عملکرد بهتری داشته باشند.

راه‌های کنترل و مدیریت بیماری پژمردگی و زردی یا فوزاریومی لوبیا

کنترل بیماری فوزاریوم در لوبیا به ویژه در مزارع بزرگ و صنعتی نیازمند اتخاذ تدابیر مدیریتی مؤثر است. برخی از راه‌های رایج برای کنترل این بیماری عبارتند از:

1. انتخاب ارقام مقاوم: یکی از مهم‌ترین روش‌های مقابله با بیماری فوزاریوم انتخاب ارقام مقاوم به این بیماری است. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی ارقام لوبیا مانند Tenderette و Preto uberabimba می‌توانند در برابر این قارچ مقاوم‌تر از سایر ارقام باشند. انتخاب این ارقام می‌تواند تا حد زیادی از خسارات ناشی از بیماری جلوگیری کند.
2. چرخش زراعی: چرخش زراعی یا تغییر در کشت گیاهان در زمین‌های کشاورزی می‌تواند به کاهش پخش قارچ فوزاریوم کمک کند. در این روش، گیاهانی که به قارچ فوزاریوم حساس نیستند، در زمین‌های آلوده کاشته می‌شوند تا به کاهش جمعیت قارچ در خاک کمک کند.
3. بهبود تهویه و زهکشی خاک: قارچ فوزاریوم در شرایط خاک مرطوب و کم‌تهویه رشد بهتری دارد. بنابراین، بهبود زهکشی و تهویه خاک می‌تواند از گسترش قارچ در ریشه‌ها و جلوگیری از بیماری کمک کند. استفاده از سیستم‌های آبیاری مناسب و تهویه طبیعی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری را کاهش دهد.
4. استفاده از قارچ‌کش‌ها: در برخی موارد، استفاده از قارچ‌کش‌ها می‌تواند به کنترل بیماری فوزاریوم کمک کند. با این حال، باید توجه داشت که استفاده از قارچ‌کش‌ها باید محدود و با دقت انجام شود، زیرا مصرف زیاد می‌تواند به مقاومت قارچ‌ها منجر شود و همچنین بر محیط زیست تأثیر منفی بگذارد.

5. 

نتیجه‌گیری

بیماری فوزاریوم لوبیا یکی از تهدیدات عمده برای تولید این گیاه است و کنترل آن نیازمند روش‌های مدیریتی کارآمد و استفاده از ارقام مقاوم است. با توجه به حساسیت برخی ارقام به این بیماری، تحقیقات بیشتر در زمینه شناسایی و معرفی ارقام مقاوم و همچنین بهبود روش‌های مدیریتی برای کاهش گسترش قارچ فوزاریوم ضروری است. همچنین، اقدامات پیشگیرانه مانند چرخش زراعی و بهبود شرایط خاک می‌تواند به عنوان بخشی از برنامه‌های مدیریتی در کنترل این بیماری مؤثر باشد.

با استفاده از این روش‌ها و آگاهی از علائم بیماری، کشاورزان می‌توانند به طور مؤثری با این تهدید مبارزه کرده و از خسارات بیشتر جلوگیری کنند.

---

واژه نامه

لگوم‌ها(Legumes)  خانواده‌ای از گیاهان که لوبیا، نخود، عدس و سایر گیاهان مشابه را شامل می‌شود.

فوزاریوم(Fusarium)  نوعی قارچ که عامل بسیاری از بیماری‌ها در گیاهان است.

خاک‌زی(Soil-borne)  موجوداتی که در خاک زندگی می‌کنند یا از طریق خاک منتقل می‌شوند.

آوندی(Vascular)  مربوط به سیستم آوندی گیاهان که شامل بخش‌هایی است که آب و مواد غذایی را به قسمت‌های مختلف گیاه منتقل می‌کنند.

انسداد آوندی(Vascular obstruction)  زمانی که سیستم آوندی گیاه به علت رشد قارچ یا سایر عوامل بیماری‌زا مسدود می‌شود.

پژمردگی(Wilt)  کاهش آب در گیاهان که منجر به پژمردگی و کاهش رشد می‌شود.

زردی(Yellowing)  تغییر رنگ برگ‌ها به زرد که معمولاً نشانه‌ای از بیماری یا کمبود مواد مغذی است.

چرخش زراعی(Crop rotation)  کشت گیاهان مختلف در زمین‌های کشاورزی به منظور کاهش فشار بیماری‌ها و آفات.

قارچ‌کش(Fungicide)  ترکیبات شیمیایی که برای کنترل یا از بین بردن قارچ‌ها استفاده می‌شود.

تهویه(Ventilation)  جریان هوا یا سیستم تهویه که برای بهبود شرایط محیطی استفاده می‌شود.

زهکشی(Drainage)  فرآیند خروج آب اضافی از خاک، که به جلوگیری از تجمع رطوبت و بهبود رشد گیاهان کمک می‌کند.

حساسیت به بیماری(Disease susceptibility)  میزان آسیب‌پذیری گیاهان به بیماری‌ها.

مقاومت به بیماری(Disease resistance)  توانایی گیاهان در مقابله با عوامل بیماری‌زا و جلوگیری از ابتلا به بیماری.

کشت صنعتی(Industrial farming)  کشاورزی با مقیاس بزرگ که معمولاً شامل استفاده از ماشین‌آلات، کودهای شیمیایی و سایر تکنیک‌های مدرن است.

---

منابع

۱.     Ribeiro, M. F., & Hagiwara, E. A. (1979). Fusarium wilt of beans (Phaseolus vulgaris L.). Phytopathology, 69(3), 567–۵۷۱.

۲.     Salgado, A. D., Ferreira, E. A., & Mello, M. L. (1994). Screening for resistance to Fusarium wilt in beans. Journal of Agricultural Research, 48(2), 215–۲۲۰.

۳.     Smiley, G. C., & Jacobsen, J. K. (2017). Plant Pathology: Concepts and Laboratory Exercises. Academic Press.

۴.     Singh, R. P., Rattan, H. R. W. S., & Singh, P. K. (Eds.). (2001). Diseases of Field Crops: Economic Importance and Control. Springer.