۵ نکته در پرورش یاس رازقی (یاس عربی)
معرفی یاس رازقی یا یاس عربی
نام علمی: Jasminum sambac
نام خانواده گیاهی: خانواده زیتون Oleaceae
نام انگلیسی: Jasminum Arabian
منشأ: بومی جنوب، جنوب غرب و شرق آسیا (فیلیپین، هند، میانمار، سریلانکا)
ویژگی‌های گیاه شناسی
یاس رازقی گیاهی بالارونده (به شکل پیچک) با ارتفاع ۵-۲ متر، نیمه چوبی یا همیشه سبز، دارای برگ‌های نسبتاً پهن، براق، دائمی، بیضی شکل، به رنگ سبز تیره می‌باشد. گل‌های آن به صورت خوشه‌‌ای از غنچه‌های صورتی و سفید، که بعد از شکوفا شدن به رنگ سفید ظاهر می‌شوند. گلدهی یاس رازقی در فصل بهار و تابستان است. فصل‌های پاییز و زمستان دوره استراحت آن می‌باشد. گل‌های آن بعد از شکوفا شدن ۷-۵ روز دوام دارند و بسیار معطرند. عطرافشانی شکوفه‌های این گل در هنگام شب بیشتر احساس می‌شود. از ترکیبات معطر این گل در صنایع عطرسازی و دارویی استفاده می‌شود. از این گیاه برای خوش‌بو و خوش طعم کردن چای نیز استفاده می‌کنند. یاس رازقی گیاهی بسیار مقاوم و دارای رشد سریع است. این نوع گل یاس در شمال و برخی استان‌های جنوب (مثل خوزستان) ایران کشت و کار می‌شود. از این گیاه به عنوان کاشت گلدانی و کاشت در فضای سبز استفاده می‌شود (۳ و ۲ و ۵).
شرایط نگهداری و اقلیم مناسب
یاس رازقی گیاهی تقریباً حساس به سرما و مناسب کاشت در مناطقی با آب و هوای گرم و معتدل می‌باشد. برای رشد و گلدهی مناسب به محیط کاملاً آفتابی یا نیمه آفتابی نیاز دارد. دمای زیر ۵ درجه را تحمل ندارد و مناسب‌ترین دما برای رشد این گیاه ۲۸-۲۰درجه است
آبیاری مورد نیاز
آبیاری یاس رازقی بستگی به دمای محیط آن دارد. در صورتی که در شرایط دمایی بالا نگهداری شود آبیاری آن را با فاصله‌های نزدیک انجام دهید. برای مثال در بهار و تابستان هر هفته دو تا سه بار آبیاری کنید. این گیاه به غرقابی حساس است و برای آبیاری اطمینان حاصل کنید که سطح خاک آن خشک باشد. سعی کنید از آب بدون املاح، آهک و آلودگی برای آبیاری استفاده کنید.
تغذیه، کود و خاک مناسب
مناسب‌ترین خاک یاس رازقی خاک غنی از پیت‌ماس[۱]، کمپوست و ماسه می‌باشد. pH (معیاری مناسب برای اندازه‌گیری اسیدی یا غیر اسیدی بودن خاک و املاح) مناسب این گل ۶-۴ است. برای تغذیه خاک این گل در فصل‌های رشد یعنی بهار و تابستان هر ماه یکبار کوددهی انجام دهید. این گیاه برای رشد و گلدهی زیاد به عناصر غذایی مانند فسفر، کلسیم، نیتروژن و آهن بیشتر نیاز دارد. سعی کنید این عناصر را به صورت کود به خاک اضافه کنید (۳ و ۴).
تکثیر
یاس رازقی را با استفاده از روش‌هایی مانند خوابانیدن و قلمه‌زدن تکثیر می‌کنند.
- تکثیر به روش قلمه: تکثیر گل یاس با استفاده از قلمه را در فصل بهار انجام دهید. برای این کار شاخه‌های چوبی، قوی و بدون بیماری را برای تکثیر انتخاب کنید. سپس قسمت مورد نظر از شاخه را از زیر یک جوانه به صورت مورب با چاقوی تیز باغبانی برش دهید. قلمه‌های تهیه شده باید به اندازه‌ی ۱۰-۱۵ سانتی‌متر و دارای چندین برگ باشند. برای بالا بردن احتمال سبز شدن قلمه‌های نیمه چوبی تهیه شده ابتدا آن‌ها را در محلول ریشه‌زا (مثل اکسین) قرار دهید سپس در خاکی سبک با بافت شنی بکارید. قلمه‌ها را دور از نور مستقیم قرار دهید. آبیاری آن‌ها را نیز به طور منظم انجام دهید. قلمه‌ها بعد ۸-۶ هفته ریشه‌دار می‌شوند. سپس می‌توانید آن‌ها را به گلدان بزرگ‌تری منتقل کنید.
- تکثیر به روش خوابانیدن: بهترین زمان برای تکثیر یاس رازقی به روش خوابانیدن، فصل بهار یا اوایل تابستان می‌باشد. برای این کار ابتدا شاخه‌های چوبی، قوی و قسمت پایین بوته را انتخاب کنید و قسمت وسط شاخه را در خاکی با بافت کاملاً سبک قرار دهید. دقت کنید خاک آن بدون هیچ گونه آلودگی باشد، در غیر این صورت شاخه دچار بیماری می‌شود و تکثیر موفقی نخواهید داشت. برای این منظور می‌توانید خاک را ابتدا با سموم قارچ‌کش ضدعفونی کنید. بعد از قرار دادن شاخه در خاک آن را به اندازه‌ی ۱۵-۱۰ سانتی‌متر با خاک بپوشانید. دقت کنید انتهای شاخه به اندازه ۴-۳ جوانه بیرون از خاک باقی بماند. در این مرحله آبیاری و تنظیم نور محیط از عوامل مهم موفقیت تکثیر به روش خوابانیدن است. بعد از ۸-۶ هفته شاخه‌های جدیدی رشد می‌کنند. برای اینکه گیاه به شرایط جدید عادت کند همچنان شرایط محیطی و آبیاری آن را رعایت کنید. بعد از اینکه شاخه‌های جوان به اندازه کافی رشد کرده و بزرگ شدند، در این زمان می‌توانید شاخه تکثیر شده را از گیاه مادری قطع کنید، تا به رشد خود به عنوان گیاه جداگانه ادامه دهد (۱ و ۲ و ۶).
___________________________________
[۱]-Pitmose
منابع
۱-گلکاری (پرورش گیاهان زینتی ایران). احمد خلیقی. انتشارات روزبهان. ۱۳۶۴.
۲-محمدرضا جوهرچی و یاسمین ناصح. لونیسرا جاپونیکا، گیاهی نادیده انگاشته شده در منابع گیاه‌شناسی فارسی و بازنگری یاس‌ها و یاسمن‌های ایران. یافته‌‌های نوین در علوم زیستی. ۱۳۹۹: ۷ (۳): ۳۶۳-۳۷۳.
۳-جنگل‌ها، درختان و درختچه‌های ایران. حبیب‌الله ثابتی. ۱۳۸۷. انتشارات دانشگاه یزد.
۴-درختان و درختچه‌های زینتی جلد اول. محمد حسین دانشور. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. ۱۳۹۳.
۵-ویژگی‌های فیلوژنتیک، مورفولوژیک و بیوشیمیایی نژادگان‌های یاسمن (Jasminum spp.). حسن صالحی و همکاران. پایان‌نامه دکترای تخصصی. دانشگاه شیراز. ۱۳۹۳.
۶-گیاه‌افزایی (ازدیاد نباتات) مبانی و روش‌ها. (جلد دوم و سوم). ترجمه مرتضی خوشخوی. انتشارات دانشگاه شیراز. ۱۳۹۱.
نویسنده: مهناز زهیری