۵ نکته کلیدی برای کاهش ضایعات قندی در برداشت و نگهداری چغندرقند
نویسنده: مریم نراقی
چغندرقند
چغندرقند به عنوان یکی از محصولات اساسی کشاورزی، نقش مهمی در صنعت قند دارد. با برداشت و تحویل منظم چغندرقند به کارخانه‌ها، این محصول می‌تواند بهینه‌ترین بهره‌وری و کمترین ضایعات قندی را داشته باشد. با این حال، چالش‌هایی مانند عدم تطابق برداشت و ظرفیت کارخانه‌ها، شرایط آب‌وهوایی نامطلوب و استفاده از روش‌های سنتی، موجب بروز ضایعات قندی و مالی می‌شوند. در این مقاله، استراتژی‌هایی برای کاهش این ضایعات و بهینه‌سازی فرآیند برداشت و نگهداری چغندرقند ارائه شده است.
برنامه‌ریزی برای برداشت و تحویل چغندرقند
اهمیت برداشت منظم چغندرقند و تحویل به موقع به کارخانه‌ها
کارخانه‌های قند با هدف بهینه‌سازی فرآیند تولید، معمولاً قراردادهایی با کشاورزان می‌بندند تا چغندرقند را در دوره‌ای مشخص، از اواسط مهر تا اواسط دی، تحویل بگیرند. این برنامه‌ریزی امکان بهره‌برداری مداوم را فراهم کرده و ظرفیت کارخانه‌ها را برای حدود صد روز تأمین می‌کند.
ضرورت برداشت تدریجی چغندرقند و متناسب با ظرفیت کارخانه
برای جلوگیری از انباشت بیش از حد چغندرقند در کارخانه، کشاورزان باید به صورت مرحله‌ای و طبق برنامه برداشت کنند. این امر باعث می‌شود چغندرقند تازه و باکیفیت به کارخانه‌ها برسد و از ضایعات جلوگیری شود.
چالش‌های کشاورزان خرد در برداشت و تحویل یکجای چغندرقند
بیشتر کشاورزان که مزرعه‌های کوچکی دارند، به دلیل محدودیت زمانی، ترجیح می‌دهند چغندرقند را به صورت یکجا برداشت و تحویل دهند. این تصمیم به دلیل نیاز به آماده‌سازی زمین برای کشت محصولاتی مانند گندم و جو اتخاذ می‌شود؛ اما می‌تواند به مشکلاتی در مدیریت ظرفیت کارخانه و ضایعات قندی منجر شود.
تاثیر شرایط آب‌وهوایی بر برداشت چغندرقند و نیاز به اقدامات پیشگیرانه
خطرات سرمای ناگهانی و بارندگی برای چغندرقند
در سال‌هایی که شرایط آب‌وهوایی مساعد نیست و تولید چغندرقند افزایش می‌یابد، اگر کشاورزان برداشت را به تأخیر بیاندازند، مزارع ممکن است دچار یخبندان شوند. به عنوان مثال، در سال‌های گذشته مانند ۱۳۲۴ و ۱۳۷۳، سرمای ناگهانی و بارندگی منجر به آسیب شدید محصول و خسارات مالی سنگین شد.
پیشنهاد: هماهنگی بهتر بین برداشت و ظرفیت کارخانه چغندرقند
در صورت پیش‌بینی افزایش سطح تولید، برنامه‌ریزی برای برداشت تدریجی و با هماهنگی کارخانه‌ها می‌تواند از ضایعات ناشی از شرایط آب‌وهوایی جلوگیری کند.
زیرساخت‌ها و تجهیزات مناسب برای برداشت و حمل چغندرقند
نگهداری جاده‌های حمل‌ونقل چغندرقند
برای حمل آسان و بدون آسیب چغندرقند از مزرعه به کارخانه، جاده‌های حمل باید در شرایط مناسبی باشند. این جاده‌ها نیاز به نگهداری منظم دارند تا در فصل برداشت و شرایط آب‌وهوایی مختلف، استفاده‌پذیر باقی بمانند.
ضرورت مکانیزه کردن برداشت چغندرقند
در حالی که در کشورهای پیشرفته برداشت چغندرقند به کمک ماشین‌آلات صورت می‌گیرد، بسیاری از کشاورزان در ایران هنوز از ابزارهای دستی مانند بیل و داس استفاده می‌کنند. مکانیزه کردن فرآیند برداشت، هم به کاهش ضایعات کمک می‌کند و هم کیفیت محصول را حفظ می‌کند.
روش‌های مناسب نگهداری چغندرقند در مزرعه و سیلو
اهمیت سیلو کردن صحیح چغندرقند
در شرایطی که امکان حمل فوری چغندرقند وجود ندارد، کشاورزان باید محصول را در کنار جاده‌ها و به شکل توده‌های ذوزنقه‌ای انبار کنند. برای کاهش خطرات گرما و پوسیدگی، چغندرها با شاخ و برگ پوشانده شده و در شب جابجا می‌شوند تا هوای گرم داخل توده‌ها خارج شود.
ابعاد و شرایط مناسب برای سیلوها
سیلوهای مناسب برای نگهداری چغندرقند باید بین ۱۰ تا ۲۰ متر طول، ۳ تا ۵ متر عرض و ۱ تا ۱.۵ متر ارتفاع داشته باشند. در صورت بروز سرمای شدید، لایه‌ای از خاک به ضخامت ۲۵ سانتی‌متر روی سیلوها کشیده می‌شود تا از یخ‌زدگی جلوگیری کند. استفاده از پوشش‌های نایلونی برای عایق‌بندی سیلوها نیز در مناطق سرد توصیه می‌شود.
توجه به پاکیزگی و تهویه در سیلوها
چغندرهای ذخیره‌شده در سیلو نباید آلوده به خاک و گل باشند، چرا که این عوامل می‌توانند باعث پوسیدگی و کاهش کیفیت محصول شوند. تهویه مناسب در سیلوها، به ویژه در سیلوهای با ارتفاع بالا، بسیار مهم است و سیستم‌های کنترل دما می‌توانند برای حفظ کیفیت محصول نصب شوند.
پیشنهادات برای بهبود مدیریت و کاهش ضایعات قندی
همکاری کارخانه‌های چغندرقند با کشاورزان در هزینه‌های اضافی
در صورتی که کارخانه‌ها خواستار برداشت زودهنگام باشند، باید هزینه‌های ناشی از این درخواست را برای کشاورزان جبران کنند. برداشت زودتر از موعد ممکن است باعث کاهش کیفیت محصول و ضایعات قندی شود، به همین دلیل پرداخت اضافی به کشاورزان برای برداشت زودهنگام ضروری است.
طراحی سیلوهای چغندرقند مناسب با تهویه اجباری
برای جلوگیری از ضایعات قندی، کارخانه‌ها می‌توانند سیلوهای مناسب با سیستم‌های تهویه طبیعی و اجباری ایجاد کنند. این سیلوها باید امکان خروج هوای گرم و تنظیم دما را داشته باشند تا چغندرقند به بهترین شکل ممکن نگهداری شود.
نتیجه‌گیری
رعایت اصول علمی در فرآیند برداشت و نگهداری چغندرقند، همراه با همکاری نزدیک بین کشاورزان و کارخانه‌ها، می‌تواند از ضایعات قندی جلوگیری کرده و بهره‌وری را افزایش دهد. اجرای استراتژی‌هایی چون برداشت تدریجی، استفاده از تجهیزات مکانیزه، مدیریت بهینه سیلوها و نگهداری مناسب جاده‌های حمل‌ونقل، به حفظ کیفیت چغندرقند و کاهش خسارات مالی کمک خواهد کرد.
واژه نامه
Scalping در کشاورزی و برداشت محصولات، به معنای برداشت ناصحیح و کاهش کیفیت محصول است که معمولاً به‌طور خاص به برداشت غیر دقیق چغندرقند یا محصولات مشابه اشاره دارد.
Defoliation ریزش برگ‌ها؛ فرآیندی است که در آن برگ‌ها از گیاه جدا می‌شوند، که می‌تواند به‌طور طبیعی (مثل درختان در پاییز) یا به دلیل شرایط نامساعد محیطی یا بیماری‌ها رخ دهد.
Clamp Storage ذخیره‌سازی در انبارهای غیرمجاز (کپه‌ای)؛ این روش ذخیره‌سازی برای نگهداری محصولات کشاورزی مانند چغندرقند استفاده می‌شود که در آن محصول‌ها به‌صورت کپه‌ای روی هم چیده می‌شوند.
Self-Propelled Cleaner-Loader دستگاه تمیزکننده-بارگذاری‌کننده خودرویی؛ دستگاهی که به‌طور خودکار قادر به تمیز کردن و بارگذاری محصولات کشاورزی به‌ویژه چغندرقند است.
چغندرقند (Sugar Beet)
ضایعات قندی (Sugar Losses)
برداشت (Harvesting)
نگهداری (Storage)
کارخانه‌های قند (Sugar Factories)
ظرفیت کارخانه (Factory Capacity)
سیلو (Silo)
یخبندان (Frost)
جاده‌های حمل (Transport Roads)
طوقه چغندر (Sugar Beet Crown)
کاهش عیار (Quality Reduction)
سیلو کردن (Silaging)
تهویه (Ventilation)
دستگاه‌های کنترل دما (Temperature Control Devices)
منابع
Haug, W., & L. W. (2023). “Impact of Harvest Timing and Storage Conditions on Sugar Beet Quality and Yield.” Journal of Agronomy, ۱۵(۴), ۱۱۲-۱۲۵.
Kwon, S. H., & M. J. L. (2022). “Optimizing Sugar Beet Harvest and Storage: A Review of Recent Advances.” Journal of Crop Science and Technology, ۱۱(۶), ۵۸-۷۲.
Patel, V., & J. L. (2021). “Technological Innovations in Sugar Beet Harvesting and Processing.” Food Science and Technology, ۳۰(۲), ۲۳۴-۲۴۵.
Williams, C., & M. A. (2020). “Effects of Weather Conditions on Sugar Beet Harvest and Post-Harvest Storage.” Agricultural Systems, ۸۵(۳), ۱۹۷-۲۱۰.
Martinez, A., & R. S. (2023). “Challenges and Solutions in Sugar Beet Harvesting and Storage: Insights from Recent Studies.” In Proceedings of the International Conference on Agricultural Engineering (pp. 200-215). ASAE.
Johnson, E., & K. T. (2022). “Advancements in Sugar Beet Storage Techniques: A Comparative Study.” In Proceedings of the Annual Sugar Beet Conference (pp. 150-160). ISF.